«Juan Ignacio Obiaga Fundazioa (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 15:13, 18 azaroa 2021 data duena

Gaur eguneko Juan Ignacio Obiaga Fundazioa 1784. urtean sortu zuten, Ikasketa Nagusien kapilautza^[1] izenarekin. Gipuzkoako fundazio zaharrenetakoa da.

Fundazioaren sorrera

1780ko aginteak

Juan Ignacio de Obiaga Soraluzen jaio zen, eta Peruko inkisizioan karrera luzea egin zuen (1.759-1.784): Peruko erresumen inkisidore apostolikoa izatera heldu zen.

1780ko maiatzak 3an Juan Ignacio Obiaga doktoreak bi eskritura eman zituen Liman. Lehenaren arabera, 8.000 peso agindu zituen Soraluze bidaltzeko, herrian gari, arto eta beste labore-hazien biltegia sortzeko (Erruki-kutxa^[2]). Bigarren eskrituran beste horrenbeste agindu zuen Ikasketa Nagusien kapilautza sortzeko. Azken honen helburua herriko bi mutil behartsuei ikasketa nagusiak egiteko aukera ematea zen: Filosofia eta Teologia edo Kanonak eta Legeak.

1784ko egokitzapenak

1784ko martxoak 18an Juan Ignacio de Obiagak eskutitza bidali zion Ikasketa Nagusien kapilautzaren patronatoari, fundazio-errenten onuradunen artean itsas armadako ikasleak ere sartzeko, fragata-tenientea maila gainditu arte.

Eskutitza berean oharra erantsi zuen, Infanteriako kadeteak ere sartzeko, alferez maila gainditu lortu arte.

Jatorrizko arauak

Horretarako Fundazioak hiru patroi izango zituen: Soraluzeko abade parrokoa eta bi apaiz onuradun aspaldikoenak. Beren betebeharrak bi motakoak ziren: mutil onuradunak aukeratu, eta kapitala zaindu.

Onuradunak aukeratzeko orduan Obiaga familiakoak (laugarren mailako tartekoak barne) edota Obiaga abizena zutenek lehentasuna zuten. Bestela, Soraluzekoak izan behar ziren, behartsuak eta azkarrak. Diru laguntza Filosofia eta Teologia, Kanonak eta Legeak, itsas-armada edo infanteriako ikasketak egiteko behar ziren izan. Ez ordea, Gramatiaka eta Morala ikasteko.

Patronatoa hiru lagunekoa izanik, onuradunak gehiengoaz erabakitzen ziren, edo bestela zozketaz. Juan Ignacio de Obiagak esaten zuenez, auziak ekidin behar ziren bai ala bai, zeharo gorrotatzen zituen eta.

Zortzi mila pesotako kapitalaren errentak erdibana ematzen zitzaien saridunei, urtero. Laguntzak irauten zuen lana eskuratu arte, edo 30 urte bete artean. Hirugarren arrazoia laguntza eteteko ikasketetan nahikoa ez ahalegintzea zen.

Honetaz gain, patronatoak dirua zaintzen zuen. Juan Ignacio de Obiagak 8.000 peso higiezinetan inbertitzeko agindu zuen eta, inoiz kapitala gutxituko balitz, laguntza etetzeko kapitala lehengoratu arte.

Fundazioaren historia

Juan Ignacio de Obiaga 1784ko ekainak 19an hil zen, Liman. Fundaziotarako dirua eta beste bitxi batzuk (kalizak, kandelabroak...) zekarren itxas-ontzia, San Pedro de Alcántara izenekoa, Portugal itsas-ertzetik gertu hondoratu zen. Berreskuratutako ondasunekin, besteak beste, Erruki-kutxa eta Ikasketa Nagusien kapilautza sortu zituzten.

Ikasketa Nagusien kapilautza-ri lotuta Hil-hurrenen kapilautza^[3] sortu zuten 1795 urtea baino lehen, garai hartako epai-demandatan aipatzen da eta.

1806. urtean, berriz, Espainiako erregeak hainbat eliz-ondasun desegin eta bere ondareak enkantean jarri zituen, horien artean Hil-hurrenen kapelautzarenak. Soraluzeko Hil-hurrenen kapelautza-rena zen Kalegoeneko etxe bat Bartolomé de Churruca berak erosi zituen, 7.400 errealetan, 1.808ko ekainak 6an.

Dena dela, fundazioak aurrera egin zuen.

Buenaventura Ariznabarreta apaizgaia

1919 urtean Hil-hurrenen kapilautza libre geratu zenez, deialdia egin zuten, euskera beharrezkoa zela^[4].

1929 urtean fundazioak eskatu zuen ongizate-hezkuntza motakoa sailkatzeko, eta uztailak 29an Gaceta de Madrid^[5] aldizkarian halaxe izendatu zuten^[6]. Aginte berean fundazioari eskatzen zitzaion kapitalaren bilakaera azaltzeko, batez ere murrizketaren arrazoiak. Urte hartan 10.898,05 pezetako kapitala zegoen, Zor Publikoan inbertitua %4an eta Banco Guipuzcoanon gordeta. Dirulaguntzaren onuradunak bi soraluzetar ziren: Buenaventura Ariznabarreta (Teologiako 2. maila) eta Ignacio Achótegui (Teologiako 4. maila).

1941 urtean, berriz, eta fundazioaren Abade Patroiak eskatuta, Estatuaren Auzi Zuzendaritza Orokorrak fundazioaren ondasunak zergetatik libre utzi zituen^[7].

Data horretan, fundazio ondasunak bi ezarpenetan zeuden, bata 11.498,05 pezetakoa^[8] eta 300koa bestea, Banco Guipuzcoanoan gordeta biak.

Gaur eguneko egoera

Fundazioa bizirik dago oraindik, Ikasketa Nagusien kapelautzaren ordezko moduan.

Eusko Jaurlaritzaren Herri Administrazio eta Justizia Sailaren arabera, hauek dira datu eskuragarriak:

Errolda zenbakia	GIP-13 1. sekzioa
Agiri fundazionala	1.784
Legeztadura	1926/07/29
Helbidea	Soraluzeko parrokia (Kalebarren, 2)
Helburua eta jarduera	Irakaskuntza eta ikerketa

Dena dela, azken urtetan ez du jarduera ezagunik izan.

Erreferentziak

Soraluze Placencia de las Armas. Monografía histórica. Ramiro Larrañaga (1993)

↑ Capellanía de Estudios Mayores
↑ Arca de Misericordia.
↑ Capellanía de Agonizantes.
↑ "Se halla vacante el cargo de Capellán de Agonizantes por fundación de don Juan Ignacio de Obiaga en la parroquial de Placencia de Guipúzcoa [...] Los señores Sacerdotes que deseen solicitarlo, y que deberán poseer el vascuence..." Gasteizko Goitzaindegiko Aldizkari Ofiziala (1919: 9. zk. 197-198. or.).
↑ Orduko B.O.E. (Boletín Oficial del Estado).
↑ Real orden disponiendo se clasifique de beneficencia particular docente la Fundación instituída en Placencia (Guipúzcoa) por D. Juan Ignacio de Obiaga. Gaceta de Madrid (1926/08/10).
↑ Acuerdo por el que se concede a la Fundación de 'Don Juan Ignacio de Obiaga', instituída en Placencia (Guipúzcoa), la exención del impuesto que grava los bienes de los personas jurídicas. Dirección General de lo Contencioso del Estado (BOE 1941/12/02).
↑ 10.898,05 gehi 500 gehi 100 pezeta.

[1] Capellanía de Estudios Mayores

[2] Arca de Misericordia.

[3] Capellanía de Agonizantes.

[4] "Se halla vacante el cargo de Capellán de Agonizantes por fundación de don Juan Ignacio de Obiaga en la parroquial de Placencia de Guipúzcoa [...] Los señores Sacerdotes que deseen solicitarlo, y que deberán poseer el vascuence..." Gasteizko Goitzaindegiko Aldizkari Ofiziala (1919: 9. zk. 197-198. or.).

[5] Orduko B.O.E. (Boletín Oficial del Estado).

[6] Real orden disponiendo se clasifique de beneficencia particular docente la Fundación instituída en Placencia (Guipúzcoa) por D. Juan Ignacio de Obiaga. Gaceta de Madrid (1926/08/10).

[7] Acuerdo por el que se concede a la Fundación de 'Don Juan Ignacio de Obiaga', instituída en Placencia (Guipúzcoa), la exención del impuesto que grava los bienes de los personas jurídicas. Dirección General de lo Contencioso del Estado (BOE 1941/12/02).

[8] 10.898,05 gehi 500 gehi 100 pezeta.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+Gaur eguneko Juan Ignacio Obiaga Fundazioa 1784. urtean sortu zuten, ''Ikasketa Nagusien kapilautza''<ref>Capellanía de Estudios Mayores</ref> izenarekin. Gipuzkoako fundazio zaharrenetakoa da.
 ==Fundazioaren sorrera==
+===1780ko aginteak===
 [[Juan Ignacio de Obiaga (eu)|Juan Ignacio de Obiaga]] Soraluzen jaio zen, eta Peruko inkisizioan karrera luzea egin zuen (1.759-1.784): Peruko erresumen inkisidore apostolikoa izatera heldu zen.
-.780ko maiatzak 3an Liman emandako eskritura baten arabera Juan Ignacio Obiaga doktoreak 16.000 peso bidali zituen Soraluzera, 8.000 mila ''Hil-hurrenen kapelautza''<ref>Capellanía de Agonizantes.</ref> sortzeko eta beste beste horrenbeste herrian gari, arto eta beste labore-hazien biltegia sortzeko (''Erruki-kutxa''<ref>Arca de Misericordia.</ref>).
+ko maiatzak 3an Juan Ignacio Obiaga doktoreak bi eskritura eman zituen Liman. Lehenaren arabera, 8.000 peso agindu zituen Soraluze bidaltzeko, herrian gari, arto eta beste labore-hazien biltegia sortzeko (''Erruki-kutxa''<ref>Arca de Misericordia.</ref>). Bigarren eskrituran beste horrenbeste agindu zuen ''Ikasketa Nagusien kapilautza'' sortzeko. Azken honen helburua herriko bi mutil behartsuei ikasketa nagusiak egiteko aukera ematea zen: ''Filosofia eta Teologia'' edo ''Kanonak eta Legeak''.
+===1784ko egokitzapenak===
+ko martxoak 18an Juan Ignacio de Obiagak eskutitza bidali zion ''Ikasketa Nagusien kapilautza''ren patronatoari, fundazio-errenten onuradunen artean itsas armadako ikasleak ere sartzeko, fragata-tenientea maila gainditu arte.
+Eskutitza berean oharra erantsi zuen, Infanteriako kadeteak ere sartzeko, alferez maila gainditu lortu arte.
+===Jatorrizko arauak===
+Horretarako Fundazioak hiru patroi izango zituen: Soraluzeko abade parrokoa eta bi apaiz onuradun aspaldikoenak. Beren betebeharrak bi motakoak ziren: mutil onuradunak aukeratu, eta kapitala zaindu.
+Onuradunak aukeratzeko orduan Obiaga familiakoak (laugarren mailako tartekoak barne) edota Obiaga abizena zutenek lehentasuna zuten. Bestela, Soraluzekoak izan behar ziren, behartsuak eta azkarrak. Diru laguntza ''Filosofia eta Teologia'', ''Kanonak eta Legeak'', itsas-armada edo infanteriako ikasketak egiteko behar ziren izan. Ez ordea, ''Gramatiaka eta Morala'' ikasteko.
-Gari-biltegi hau sortzea ezinezkoa balitz, beste obra errukitsua sortzeko agindu zuen, ''Ikasketa Nagusien kapelautza''<ref>Capellanía de Estudios Mayores</ref>. Honen helburua herriko bi mutil behartsuei teologia, lege edo kanonen ikasketa nagusiak egiteko aukera ematea zen.
+Patronatoa hiru lagunekoa izanik, onuradunak gehiengoaz erabakitzen ziren, edo bestela zozketaz. Juan Ignacio de Obiagak esaten zuenez, auziak ekidin behar ziren bai ala bai, zeharo gorrotatzen zituen eta.
-Zortzi mila pesoen errentak bi mutil saridunen artean erdibitu behar ziren, eta proportzio honetan ordaindu behar zitzaien lana topatu arte edo hogeita hamar urte bete arte. Patroiak abade parrokoa eta bi onuradun zaharrenak ziren.
+Zortzi mila pesotako kapitalaren errentak erdibana ematzen zitzaien saridunei, urtero. Laguntzak irauten zuen lana eskuratu arte, edo 30 urte bete artean. Hirugarren arrazoia laguntza eteteko ikasketetan nahikoa ez ahalegintzea zen.
-.784ko martxoak 18an Juan Ignacio de Obiagak eskutitza bidali zion patronatoari, fundazio-errenten onuradunen artean itsas armadako ikasleak ere sartzeko, fragata-tenientea maila lortu arte.
+Honetaz gain, patronatoak dirua zaintzen zuen. Juan Ignacio de Obiagak 8.000 peso higiezinetan inbertitzeko agindu zuen eta, inoiz kapitala gutxituko balitz, laguntza etetzeko kapitala lehengoratu arte.
 ==Fundazioaren historia==
-Ba dakigu ''Hil-hurrenen kapelautza'' 1795. urtean bizirik zegoela, garai hartako epai-demandatan aipatzen da eta.
+Juan Ignacio de Obiaga 1784ko ekainak 19an hil zen, Liman. Fundaziotarako dirua eta beste bitxi batzuk (kalizak, kandelabroak...) zekarren itxas-ontzia, ''San Pedro de Alcántara'' izenekoa, Portugal itsas-ertzetik gertu hondoratu zen. Berreskuratutako ondasunekin, besteak beste, ''Erruki-kutxa'' eta ''Ikasketa Nagusien kapilautza'' sortu zituzten.
-''Ikasketa Nagusien kapelautza'' ere martxan jarri zuten, 1.784 urtean Juan Ignacio Obiaga sortzaileak bertan sartzeko baldintzak egokitu zituen eta.
+''Ikasketa Nagusien kapilautza''-ri lotuta ''Hil-hurrenen kapilautza''<ref>Capellanía de Agonizantes.</ref> sortu zuten 1795 urtea baino lehen, garai hartako epai-demandatan aipatzen da eta.
-Eta sortzaileak agindutakoari erreparatuz, ''Ikasketa Nagusien kapelautza'' eratuko zen ''Erruki-kutxa'' (Arca de Misericordia) egin ez bazen. Baina badaude 1800. urteko agiriak ''Erruki-kutxa'' aipatzen dutela, orduko kudeatzailea hil zela eta hurrengo zazpi urteetarako kudeatzaile berria izendatuz, Bartolomé Antonio de Churruca<ref>[[Media: Erruki_kutxa._Arautegia_(Bartholome_de_Churruca_1800).pdf | Bartholome de Churrucaren izendapena]]. Erruki kutxaren arautegia (1.800)</ref>.
+. urtean, berriz, Espainiako erregeak hainbat eliz-ondasun desegin eta bere ondareak enkantean jarri zituen, horien artean ''Hil-hurrenen kapelautza''renak. Soraluzeko ''Hil-hurrenen kapelautza''-rena zen [[Kalegoen (eu)|Kalegoeneko]] etxe bat Bartolomé de Churruca berak erosi zituen, 7.400 errealetan, 1.808ko ekainak 6an.
-. urtean, berriz, Espainiako erregeak hainbat eliz-ondasun desegin eta bere ondareak enkantean jarri zituen, horien artean ''Hil-hurrenen kapelautza''renak. Soraluzeko ''Hil-hurrenen kapelautza''-rena zen [[Kalegoen (eu)|Kalegoeneko]] etxe bat Bartolomé de Churruca berak erosi zituen, 7.400 errealetan, 1.808ko ekainak 6an.
+Dena dela, fundazioak aurrera egin zuen.
+[[Fitxategi: Buenaventura_Ariznabarreta._Erretratua.jpg | thumb | 300px | right | Buenaventura Ariznabarreta apaizgaia]]
+urtean ''Hil-hurrenen kapilautza'' libre geratu zenez, deialdia egin zuten, euskera beharrezkoa zela<ref>"Se halla vacante el cargo de Capellán de Agonizantes por fundación de don Juan Ignacio de Obiaga en la parroquial de Placencia de Guipúzcoa [...] Los señores Sacerdotes que deseen solicitarlo, y que deberán poseer el vascuence..." Gasteizko Goitzaindegiko Aldizkari Ofiziala (1919: 9. zk. 197-198. or.).</ref>.
-Dena dela, fundazioak aurrera egin zuen. 1919 urtean, esateko, bertako kapilau postua libre geratu zenez, deialdia egin zuten; euskera beharrezkoa zen<ref>"Se halla vacante el cargo de Capellán de Agonizantes por fundación de don Juan Ignacio de Obiaga en la parroquial
+urtean fundazioak eskatu zuen ongizate-hezkuntza motakoa sailkatzeko, eta uztailak 29an Gaceta de Madrid<ref>Orduko B.O.E. (Boletín Oficial del Estado).</ref> aldizkarian halaxe izendatu zuten<ref>[https://www.boe.es/datos/pdfs/BOE//1926/222/A00936-00937.pdf Real orden disponiendo se clasifique de beneficencia particular docente la Fundación instituída en Placencia (Guipúzcoa) por D. Juan Ignacio de Obiaga]. Gaceta de Madrid (1926/08/10).</ref>. Aginte berean fundazioari eskatzen zitzaion kapitalaren bilakaera azaltzeko, batez ere murrizketaren arrazoiak. Urte hartan 10.898,05 pezetako kapitala zegoen, Zor Publikoan inbertitua %4an eta Banco Guipuzcoanon gordeta. Dirulaguntzaren onuradunak bi soraluzetar ziren: Buenaventura Ariznabarreta (Teologiako 2. maila) eta Ignacio Achótegui (Teologiako 4. maila).
-de Placencia de Guipúzcoa [...] Los señores Sacerdotes que deseen solicitarlo, y que deberán poseer el vascuence..." Gasteizko Goitzaindegiko Aldizkari Ofiziala (1919: 9. zk. 197-198. or.).</ref>.
 urtean, berriz, eta fundazioaren Abade Patroiak eskatuta, Estatuaren Auzi Zuzendaritza Orokorrak fundazioaren ondasunak zergetatik libre utzi zituen<ref>[https://www.boe.es/datos/pdfs/BOE//1941/336/A09410-09410.pdf Acuerdo por el que se concede a la Fundación de 'Don Juan Ignacio de Obiaga', instituída en Placencia (Guipúzcoa), la exención del impuesto que grava los bienes de los personas jurídicas]. Dirección General de lo Contencioso del Estado (BOE 1941/12/02).</ref>.
-Data horretan, ondasunak bi ezarpen ziren, bata 11.498,05 pezetakoa<ref>10.898,05 gehi 500 gehi 100 pezeta.</ref> eta 300koa bestea, Banco Guipuzcoanoan gordeta biak.
+Data horretan, fundazio ondasunak bi ezarpenetan zeuden, bata 11.498,05 pezetakoa<ref>10.898,05 gehi 500 gehi 100 pezeta.</ref> eta 300koa bestea, Banco Guipuzcoanoan gordeta biak.
@@ 33. lerroa: / 49. lerroa: @@
 Eusko Jaurlaritzaren Herri Administrazio eta Justizia Sailaren arabera, hauek dira datu eskuragarriak:
-{| class="wikitable" align="center" style="text-align:left"
+::{| class="wikitable" align="center" style="text-align:left"
 ! Errolda zenbakia
 ! GIP-13 1. sekzioa
@@ 45. lerroa: / 61. lerroa: @@
 | Helburua eta jarduera || Irakaskuntza eta ikerketa
 |}
 Dena dela, azken urtetan ez du jarduera ezagunik izan.
@@ 51. lerroa: / 66. lerroa: @@
 ==Erreferentziak==
+* [[Soraluze. Monografía histórica (eu) | Soraluze Placencia de las Armas. Monografía histórica]]. Ramiro Larrañaga (1993)
 [[Kategoria: Elkarteak]]