«Osintxu. Jaiak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 22:19, 30 iraila 2019 data duena

Kofraixak 2014

Osintxuko patroiak

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

San Emeterio eta San Zeledonio
Kalagorriko meza liburua (1554)

Osintxuko patroiak San Emeterio eta San Zeledonio dira.

Kalagorriko anaiak ziren, III mendean erromatar armadan gudari. Diokleziano enperadoreak kristauen jazarraldia hasi zuenean, Emeteriok eta Zeledoniok fedeari eutsi zioten, eta burua moztu zieten (298/03/03).

Hurrengo urteetan Kalagorriko elizbarrutiko patroiak izandatu zituzten. Eta mairuek Ebro arroa hartu zutenean, santuen erlikiak (buruak) Santanderra eraman omen zituzten, gaur egun bertako katedealean gordetzen dituztela.

Ertaroan Espainiako "errekonkistak" aurrera egin ahala, elizbarrutiak berrantolatu ziren. Bizkaia, Araba eta Deba arroa Valpuestako elizbarrutian geratu ziren hasieran^[1], eta Kalagorriko elizbarrutira pasa ziren gero. Garai haietan, tokian tokiko jauntxoek eliza eta ermitak babssteko ardura hartu zuten, eta ordainetan hauen ondasunak erabiltzen zituzten, batez ere Bizkaian eta Deba Arroan.

XV mendean Kalagorriko apezpikuak erasoa jo zuen ondasun horiek berreskuratzeko. Besteak beste, Kalagorriko elizbarrutiko patroien omenez, San Emeterio eta San Zeledonio alegia, ermita eta eliza berriak egiteko agindu zuen, edo aurretik zeudenak berrizendatu.

Deba arroan gutxienez bi tokitan eratin zuen: Bergarako Osintxu auzoan eta Soraluzeko San Martzialen. Soraluzeko kasuan ermita aurretik zegoen, San Martzialen izenean.

1834 uholdeak Osintxuko eliza zaharra, zubiaren beste aldean zegoena, bota eta eraman zuen. Santuak ere eraman zituen, baina uretatikm salbatu zituzten.

Jaia noiz ospatu?

Sasoi batean San Emeterio eta San Zeledonio jaia martxoak 3an ospatzen zen, burua moztu zieten eguna. Kalagorrian oraindik erabiltzen dute egun hau.

Baina Santanderreko apezpikuak eskatuta, 1669 urtean orduko Aita Santuak abuztuak 30ra aldatu zuen santuen eguna.

Nahoz eta Deba arroa Kalagorrikomelizbarrutian egon, bai Osintxun zein Soraluzen jaiak egun berrira aldatu zuten, sefururena eguraldiak gehiago laguntzen duelako.

Jaiak egun berean egiten zirenez, jendeak baten eta bestearen artean aukeratu behar zuen. Horregatik, eta jaiek talka ez egiteko, 1701 urtean soraluzetarrak eta osintxuarrak bildu ziren, eta San Martzialeko kopraixak astebete atzeratzea erabaki zuten, iraileko aurreko domekara hain zuzen.

Garai bateko kofraixak

(Handiago ikusteko, sakatu gainean)

Txahala hiltzen
(J.I. Homobono 1982)
Txahala zatitzen
(J.I. Homobono 1986)
Salda gerraostean
Karitatea banatzen mende hasieran
Karitatea banatzen
(J.I. Homobono 1986)
Dantzak errepidean mende hasieran

Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

Garai batean bai kofraixak zein karidadea oso zabalduta zeuden. Ermiten jarduerak antolatzeko kofradiak izaten ziren, maiordomo batek gobernatuta. Bertako santuaren jaiarekin batera urtero maiordomo berria aukeratzen zen. Hortik jaiei kopraixak esateko ohitura.

Eta jai haietan karidadea (ogia) banatzeko ohitura, askotan okelaz edota saldaz, oso zabalduta izan da. Esateko, Bergarako Murinondoko San Blas ermitan, Osintxu ondoan, XVII mendean oraindik banatzen zen karidadea, eta Soraluzeko Ezozian ohitura XVIII mendean galdu zen. Osintxuko zein Soraluzeko San Martzialeko kopraixek eta karidadeak gaur arte iraun dute, nahiz eta aldaketa batzuk izan.

Osintxun, eta XX mendearen bukaera arte, txahala plazan hiltzen zuten bezpera goizean, mailu batez buruan joz. Ostean zatitu eta kofradeen artean banatzen zuten, okela zati bat gordetzen zutela; eta domekako ordu txikitan egosten hasten ziren, salda egiteko. Egusentian salda banaketa hasten zen, etorritakoen artean. Meza ostean karidadea banatzen zuten: ogia eta okela egosia. Karidadea bertan hartzen zen, eta gaixoei etxera eraman ere.

Osintxuarrak Soraluzen, bisita egiten (Pil-pilean 2019)

Gaur eguneko jaiak

XX mende hasieran jaiak beste ekitaldi batzurekin osatzen hasi ziren, dantzak era erromeriak hain zuzen.

Gaur egun jaien programa hiru egunetakoa da, barixakutik domekara. Bertan denetikmtopa daiteke: txupinazoa, kalejirak, bazkari eta afariak, txapelketak, erromeria eta kontzertuak, buru-handiak... eta ez dira falta meza nagusia eta karitatearen banaketa.

Dena dela, gaur egun ez da txahalik hiltzen plazan. 1970 hamarkadan talde ekologista batek salatu zuen, baina ez zuen ezer lortu. Baina urte batzuk geroago debekatu zuten, osasun-arautegitik kanpo zegoelako.

2000 hamarkadan ohitura berri bati hasiera eman zitzaion, osintxuarren eta soraluzetarren harreman onei segida emateko. Uztaila bukaeran, Santa Ana festetan, soraluzetarrak Osintxura joaten dira bertakoak inbitatzeko. Eta Osintxuko jaietan, ostilarean, osintxuarrak bizikletaz etortzen dira Soraluzeraino gonbitea luzatzeko.

Erreferentziak

↑ Gainontzeko Gipuzkoa Iruñeko elizbarrutiarena zen, eta Bidasoaldea Baionakoarena.

[1] Gainontzeko Gipuzkoa Iruñeko elizbarrutiarena zen, eta Bidasoaldea Baionakoarena.

[1]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+[[Fitxategi: Osintxuko_jaiak._Kofraixak_2014.jpg | thumb | right | 500px | Kofraixak 2014]]
+==Osintxuko patroiak==
+::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[El culto de los mártires de Calahorra (eu) | ''hemen'']].</small>
+[[Fitxategi: Osintxu._Kalagorriko_meza_liburua_(1554).png | thumb | left | 250px | San Emeterio eta San Zeledonio <br> Kalagorriko meza liburua (1554)]]
+[[Osintxu (eu)|Osintxuko]] patroiak San Emeterio eta San Zeledonio dira.
-==Historia==
+Kalagorriko anaiak ziren, III mendean erromatar armadan gudari. Diokleziano enperadoreak kristauen jazarraldia hasi zuenean, Emeteriok eta Zeledoniok fedeari eutsi zioten, eta burua moztu zieten (298/03/03).
-Elizako artxibo zaharrean ''Osiranzu'' izenaz agertzen zen, baina herrikideek, etimologia arazoak baino gehiago ohitura kontuagatik, Osintxu deitzen zuten eta horrela gelditu da gaur egunera arte.
-Ertarotik Bizkaia, Araba eta Deba arroa Kalagorriko elizbarrutian egon dira. Garai haietan, inguruko jauntxoek hartu zuten eliza eta ermitak babssteko ardura, eta ordainetan beren ondasunak eeabiltzen zituzten, batez ere Bizkaian eta Deba Arroan.
+Hurrengo urteetan Kalagorriko elizbarrutiko patroiak izandatu zituzten. Eta mairuek Ebro arroa hartu zutenean, santuen erlikiak (buruak) Santanderra eraman omen zituzten, gaur egun bertako katedealean gordetzen dituztela.
-XV mendean Kalagorriko apezpikuak ''erasoa'' jo zuen ondasun horiek berreskuratzeko. Besteak beste, Kalagorriko elizbarrutiko patroien omenez ermita eta eliza berriak egin zituen, edo aurretik zeudenak erabili. Patroi hauek San Emeterio eta San Zeledonio ziren.
+Ertaroan Espainiako "errekonkistak" aurrera egin ahala, elizbarrutiak berrantolatu ziren. Bizkaia, Araba eta Deba arroa Valpuestako elizbarrutian geratu ziren hasieran<ref>Gainontzeko Gipuzkoa Iruñeko elizbarrutiarena zen, eta Bidasoaldea Baionakoarena.</ref>, eta Kalagorriko elizbarrutira pasa ziren gero. Garai haietan, tokian tokiko jauntxoek eliza eta ermitak babssteko ardura hartu zuten, eta ordainetan hauen ondasunak erabiltzen zituzten, batez ere Bizkaian eta Deba Arroan.
-Deba arroarl gutxienez, bi tokitan gertatu zen hauBergaeako Osintxun eta Soraluzeko [[San Martzial ermita (eu)|San Martzialen]]<ref>Soraluzeko kasuan ermita aurretik zegoen, San Martzialen izenean.</ref>
+XV mendean Kalagorriko apezpikuak ''erasoa'' jo zuen ondasun horiek berreskuratzeko. Besteak beste, Kalagorriko elizbarrutiko patroien omenez, San Emeterio eta San Zeledonio alegia, ermita eta eliza berriak egiteko agindu zuen, edo aurretik zeudenak berrizendatu.
-ean, maiatz eta ekaineko Komentzio gerra zela eta, Muskiritxu gainean, frantses eta euskal ejertzitoen arteko borroka ugari izan ziren.
+Deba arroan gutxienez bi tokitan eratin zuen: Bergarako Osintxu auzoan eta Soraluzeko [[San Martzial ermita (eu)|San Martzialen]]. Soraluzeko kasuan ermita aurretik zegoen, San Martzialen izenean.
-Urte batzuk geroago, lehen karlistadan (1833-1840), Bergarako milizia batek menperatu zituen karlisten matxinaden berriak ere badira.
+uholdeak Osintxuko eliza zaharra, zubiaren beste aldean zegoena, bota eta eraman zuen. Santuak ere eraman zituen, baina uretatikm salbatu zituzten.
-eko uholdearen aurretik, San Emeteri eta Zeledonioren omenez eraikitako ermita bat ere bazen gaurkoaren aurrean. Errepideaz bestaldetik, ibai ertzean, zubi ondoan zegoen. Uraren indarrak desagertarazi zuen ermita hau, Deba ibaian agertu ziren santu martiriak besterik ez dira gelditzen. Gaur egungo eliza urte batzuk geroago eraiki zen, eta 1881ean parrokia bihurtu zen.
-Osintxun garrantzi handia izan dute betidanik aztikeri eta sorginkeriek. Mugarriko txabolan akelarreak ere ospatzen omen ziren.
+==Jaia noiz ospatu?==
+Sasoi batean San Emeterio eta San Zeledonio jaia martxoak 3an ospatzen zen, burua moztu zieten eguna. Kalagorrian oraindik erabiltzen dute egun hau.
+Baina Santanderreko apezpikuak eskatuta, 1669 urtean orduko Aita Santuak abuztuak 30ra aldatu zuen santuen eguna.
-==Ondarea==
+Nahoz eta Deba arroa Kalagorrikomelizbarrutian egon, bai Osintxun zein Soraluzen jaiak egun berrira aldatu zuten, sefururena eguraldiak gehiago laguntzen duelako.
-===Emeteri eta Zeledonio Santu Martirien eliza===
-XIX. mendearen erdialdean eraiki zen, 1834ean, urak ermita zapuztu ondoren.
-Nabe bakarreko eraikuntza dugu, kainoi tankerako sabaiz osatutako hiru zati dituelarik. Absidea erdi-puntuko arku batean kokatua, zirkulu erdiaren itxurakoa da. Korua bi zutabetan oinarrituta dago eta egurrezko eskulekua du. Aldarera doan harrizko eskailera kenduta, zoruaren beste zati guztiak egurrezkoak dira. Dorreak eliza barrena du oinarria.
+Jaiak egun berean egiten zirenez, jendeak baten eta bestearen artean aukeratu behar zuen. Horregatik, eta jaiek talka ez egiteko, 1701 urtean soraluzetarrak eta osintxuarrak bildu ziren, eta San Martzialeko ''kopraixak'' astebete atzeratzea erabaki zuten, iraileko aurreko domekara hain zuzen.
-.
+==Garai bateko ''kofraixak''==
+''(Handiago ikusteko, sakatu gainean)''
+<gallery>
+   Osintxu._Jaiak._Txahala_hiltzen_(José_Ignacio_Homobono_1982).png    | Txahala hiltzen <br> (J.I. Homobono 1982)
+   Osintxu._Jaiak._Txahala_zatitzen_(José_Ignacio_Homobono_1986).png   | Txahala zatitzen <br> (J.I. Homobono 1986)
+   Osintxu._Jaiak._Salda_gerraostean.png                               | Salda gerraostean
+   Osintxu._Jaiak._Karitatea_banatzen_mende_hasieran.png               | Karitatea banatzen mende hasieran
+   Osintxu._Jaiak._Karitatea_banatzen_(José_Ignacio_Homobono_1986).png | Karitatea banatzen <br> (J.I. Homobono 1986)
+   Osintxu._Jaiak._Dantzak_errepidean_mende_hasieran.png               | Dantzak errepidean mende hasieran
+</gallery>
-==Jaiak==
+::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Caridades, cofradías y fiestas (eu) | ''hemen'']].</small>
-Osintxuko patroiak San Emeterio eta San Zeledonio dira, Soraluzeko San Martzialeko ermitarenak bezela.
+Garai batean bai ''kofraixak'' zein ''karidadea'' oso zabalduta zeuden. Ermiten jarduerak antolatzeko kofradiak izaten ziren, maiordomo batek gobernatuta. Bertako santuaren jaiarekin batera urtero maiordomo berria aukeratzen zen. Hortik jaiei ''kopraixak'' esateko ohitura.
-Osintxun zein Soraluzeko San Martzialen ''kopraixak'' aspalditik ospatzen ziren San Emeterio eta San Zeledonio egunean. Jaiak egun berean egiten zirenez, jendeak baten eta bestearen artean aukeratu behar zuen. Horregatik, eta jaiek talka ez egiteko, 1701 urtean soraluzetarrak eta osintxuarrak bildu ziren, eta San Martzialeko kopraixak astebete atzeratzea erabaki zuten, iraileko aurreko domekara hain zuzen.
+Eta jai haietan ''karidadea'' (ogia) banatzeko ohitura, askotan okelaz edota saldaz, oso zabalduta izan da. Esateko, Bergarako Murinondoko San Blas ermitan, Osintxu ondoan, XVII mendean oraindik banatzen zen ''karidadea'', eta Soraluzeko Ezozian ohitura XVIII mendean galdu zen. Osintxuko zein Soraluzeko San Martzialeko ''kopraixek'' eta ''karidadeak'' gaur arte iraun dute, nahiz eta aldaketa batzuk izan.
-Garai batean, ''kopraixak'' ospatzeko txahala hiltzen zen bezperatik, eta salda egin ostean. Jaiaren egunsentian etxe era baserri bakoitzetatik joaten zen jendea ''karitatea''ren bila: salda eta ogia okela egosiaz. Karitate hau bertan hartzen zen, eta gaixoei etxera eraman ere.
+Osintxun, eta XX mendearen bukaera arte, txahala plazan hiltzen zuten bezpera goizean, mailu batez buruan joz. Ostean zatitu eta kofradeen artean banatzen zuten, okela zati bat gordetzen zutela; eta domekako ordu txikitan egosten hasten ziren, salda egiteko. Egusentian salda banaketa hasten zen, etorritakoen artean. Meza ostean ''karidadea'' banatzen zuten: ogia eta okela egosia. Karidadea bertan hartzen zen, eta gaixoei etxera eraman ere.
-Gaur egun ere karitatea banatzen da, baina ez da txahalik hiltzen<ref>Txahala hiltzeko egurrezko mailuaz buruan jotzen zitzaion era, talde ekologisteen salaketak izan ziren.</ref>.
-Azken urteetan, osintxuarren eta soraluzetarren harreman onei segida emateko, uztaila bukaeran soraluzetarrak Osintxura joaten dira bertakoak inbitatzera, eta abuztuan bukaeran, berriz, osintxuarrak Soraluzeraino etortzen dira gonbitea luzatzeko.
+[[Fitxategi: Osintxu._Jaiak._Soraluzerako_bisita_(Pil-pilean_2019).png | thumb | center | 800px | Osintxuarrak Soraluzen, bisita egiten (Pil-pilean 2019)]]
+==Gaur eguneko jaiak==
+XX mende hasieran jaiak beste ekitaldi batzurekin osatzen hasi ziren, dantzak era erromeriak hain zuzen.
+Gaur egun jaien programa hiru egunetakoa da, barixakutik domekara. Bertan denetikmtopa daiteke: txupinazoa, kalejirak, bazkari eta afariak, txapelketak, erromeria eta kontzertuak, buru-handiak... eta ez dira falta meza nagusia eta ''karitatearen'' banaketa.
+Dena dela, gaur egun ez da txahalik hiltzen plazan. 1970 hamarkadan talde ekologista batek salatu zuen, baina ez zuen ezer lortu. Baina urte batzuk geroago debekatu zuten, osasun-arautegitik kanpo zegoelako.
+hamarkadan ohitura berri bati hasiera eman zitzaion, osintxuarren eta soraluzetarren harreman onei segida emateko. Uztaila bukaeran, Santa Ana festetan, soraluzetarrak Osintxura joaten dira bertakoak inbitatzeko. Eta Osintxuko jaietan, ostilarean, osintxuarrak bizikletaz etortzen dira Soraluzeraino gonbitea luzatzeko.
@@ 44. lerroa: / 62. lerroa: @@
 [[Kategoria: Osintxu]]
+[[Kategoria: Herriko jaiak]]