«Arrateko mendiak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 21:05, 19 apirila 2022 data duena

Arrateko mendiak
Altuera	750-800 m
Buzoia	Bai
Mendilerroa	Arrateko mendiak
Bailara/ Herria	Arrate (Eibar)
Soraluzetik	Ordubete 15 m (Arrate)

Irudiak

(handitzeko, sakatu gainean)

Arrate San Martzialetik (1928)
Arrate Soraluzetik
Arrateko santutegia
Kalamua
Akondia
Urko

Kokapena

Mapa kargatzen...

Azalpenak

Mendi hauek Arrateko santutegiaren^[1] ingurukoak dira.

Nahiz eta Eibarkoak izan, Soraluzetik ondo gertu daude eta garai batean oso ohikoa zen bertarainoko ibilaldiak egitea.

Hiru mendi nabarmentzen dira: Kalamua (Maaxa edo Max izenez ere ezagutua), Akondia eta Urko.

Igoera

Nahiz eta Eibarkoak izan, Arrateko mendi hauek Soraluzetik ondo gertu daude eta garai batean oso ohikoa zen bertarainoko ibilialdiak egitea: Deba ibaiaren behera Maltzagaraino, eta handik zuzenean gora eginez Arrateko Santutegira heldu arte. Hemendik Akondia, Kalamua edota Urkora joan zitekeen.

Gaur eguneko trafikoa oso handia dela eta, Maltzagarako bidea (errepidea) arriskutsua denez ez da ia erabiltzen.

Kalamua

Kalamua edo Maaxa (Max ere esaten omen zaio) Elgoibar (Gipuzkoa) eta Etxebarria eta Markina (Bizkaia) artean kokatutako mendia da.

771 metroko altuera du, eta Euskal Mendigoizale Federazioaren Ehun Mendien lehiaketaren zerrendan dago.

Espainiako Gerra Zibilean borroka latzak gertatu ziren mendi honen inguruan, 1936 eta 1937 arteko neguan hain zuzen ere. Intxorta mendietan gertatu legez, gudariek Kalamua ere hilabete batzuetan gotorleku bihurtu zuten.

Akondia

Akondia edo Arrikurutz Eibarren kokatuta dagoen mendia da, Kalamua mendigunearen zatia dena.

749 metroko altuera du, eta Euskal Mendigoizale Federazioaren Ehun Mendien lehiaketaren zerrendan dago. Arratetik abiatuta ordubetean igo daiteke.

Akondia izena bere magalean dagoen baserritik datorkio, Ixuan kokatutakoa. Garai batean, auzo osoari ere Akondia deitzen zitzaion (gaur Mandiola eta Gorosta auzoak direnak). Arrikurutz izena, berriz, berta dagoen harrizko gurutzetik.

Urko

Urko Gipuzkoa eta Bizkaia arteko muga naturala, Eibar (Gipuzkoa), Ermua eta Mallabia (Bizkaia) udalerriek bat egiten duten puntuan.

795 metroko altuera du, eta Euskal Mendigoizale Federazioaren Ehun Mendien lehiaketaren zerrendan dago.

Arratetik abiatuta, Ixua mendi atakaraino joan behar da eta handik gora, tontorreraino. Ermutik, Eibartik edo Aginaga auzotik ere igo daiteke.

Kontuak

Soraluzetarrak Arrateko erromerian (Eli Lakuesta)

Arrateko erromeria

Arrateko erromeria irailak 8an ospatzen da. Sasoi batean Soraluzetik jende asko joaten ziren egun pasa: lagun-taldeak, familiak... eta tabernariren bat bere txosna montatzeko (Submarino tabernako Kalixto lehen, eta Luis Mari semea gero, Kalixto txikixa).

Goizetik Maltzagara oinez abiatu, errepidetik, eta handik Arrateko santutegiraino gora. Bertako zelaietan tokiren bat bilatu (ordurako eibartarrek dena hartuta zeukaten) eta mezetara gero. Ostean, bazkaria, musika, dantza, jolasak... eta, nahi izan eta gero, alboko gurutzeari hiru buelta eman, buelta bakoitzeko kredo bat errezatzen, senargaia edo andregaia topatzeko. Iluntzean dena jaso eta Soraluzera bueltan.

Urko, Arrate eta Kalamua lokomotorak

1914 urtean, Ferrocarriles Vascongados enpresak Bilbao-Donostia (eta Zumarragarako adarra) trenbidean erabiltzeko bi lurrun lokomotora erosi zizkion Alemaniako Krauss enpresari. Gehiago eskatu nahi, baina Lehen Mundu Gerra bukatu artean ezin izan zuten. 1920 urtean beste hamabi lokomotora erosi zituzten, eta horietako bati Urko jarri zioten izena.

Zortzi urte geroago, 1928an, trenbideak elektrifikatzea erabaki zuten. 14 lokomotora eskatu zizkion Suitzako Brown Boveri etxeari, eta mendien izenak jarri zieten, horietako batzuk Soraluze ingurukoak: Bizkargi, Ego-arbitza, Galdaramiño, Irukurutzeta, Mugarra… Arrate eta Kalamua!. Azpeitiako Trenaren Euskal Museoak antzeko hiru lokomotora gordetzen ditu.

(Handiago ikusteko, gainean sakatu)

Urko antzeko Krauss lokomotora Durangon
Arrate Brown Boveri lokomotora Durangon
Arrate lokomotoraren plaka
Kalamua Brown Boveri lokomotora Durangon

Erreferentziak

Eibarko mendiak. mendiak.eus (euskaraz).

↑ Arrateko santutegia. Wikipedia (euskaraz).

[1] Arrateko santutegia. Wikipedia (euskaraz).

[1]

@@ 4. lerroa: / 4. lerroa: @@
   | buzoia            = Bai
   | mendilerroa       = Arrateko mendiak
-  | bailara           = Arrate
+  | bailara           = Arrate (Eibar)
   | soraluzetik       = Ordubete 15 m (Arrate)
 }}
@@ 11. lerroa: / 11. lerroa: @@
 ''(handitzeko, sakatu gainean)''
 <gallery>
+   Ernizketa_baserria._Ikuspegi_orokorra_(1928).jpg | Arrate San Martzialetik (1928)
+   Arrateko_mendiak._Arrate_Soraluzetik.jpg | Arrate Soraluzetik
+   Arrateko_mendiak._Santutegia.jpg         | Arrateko santutegia
+   Arrateko_mendiak._Kalamua.jpg            | Kalamua
+   Arrateko_mendiak._Akondia.jpg            | Akondia
+   Arrateko_mendiak._Urko.jpg               | Urko
 </gallery>
@@ 18. lerroa: / 23. lerroa: @@
 {{#display_map:
 .191584, -2.417563 ~[[Munetako Gurutzea (eu)       | Munetako Gurutzea]]~Arantzazuko Haitzak~Green_marker.png;
-.192525, -2.414567 ~[[Kortazarreko Haitza (eu)     | Kortazarreko Haitza]]~Munetako Haitza/ Karakate~Green_marker.png;
+.192525, -2.414567 ~[[Kortazarreko Haitza (eu)     | Kortazarreko Haitza]]~Arpoto/ Kortazar/ Munetako Haitza/ Karakate~Green_marker.png;
-.191511, -2.407089 ~[[Akelarre mendia (eu)         | Akelarre]]~Akelarko Haitza~Green_marker.png;
+.191511, -2.407089 ~[[Akelarregaña (eu)            | Akelarregaña]]~Akelarre/ Akelarko Haitza~Green_marker.png;
 .187290, -2.399322 ~[[Pagomuneta mendia (eu)       | Pagomuneta]]~~Green_marker.png;
-.182377, -2.385492 ~[[Atxolin mendia (eu)          | Atxolin]]~~Green_marker.png;
+.182377, -2.385492 ~[[Atxolingaña (eu)             | Atxolingaña]]~Atxolin~Green_marker.png;
 .181532, -2.384011 ~[[Atxolin Txiki mendia (eu)    | Atxolin Txiki]]~~Green_marker.png;
 .176079, -2.373373 ~[[Kurutzebakar mendia (eu)     | Kurutzebakar]]~~Green_marker.png;
-.176521, -2.368326 ~[[Irukurutzeta mendia (eu)     | Irukurutzeta]]~~Blue_marker.png;
+.176648, -2.370169 ~[[Kurutzazarra mendia (eu)     | Kurutzazarra]]~~Green_marker.png;
-.170141, -2.376105 ~[[Aizpuruko Zabala mendia (eu) | Aizpuruko Zabala]]~Aizkonako Haitzak~~Green_marker.png;
+.176521, -2.368326 ~[[Irukurutzeta mendia (eu)     | Irukurutzeta]]~~Green_marker.png;
+.174444, -2.373333 ~[[Aizpuruko Zabala mendia (eu) | Aizpuruko Zabala]]~~Green_marker.png;
+.170141, -2.376105 ~[[Aizkonako Haitzak (eu)       | Aizkonako Haitzak]]~~Green_marker.png;
 .165665, -2.360988 ~[[Mazelaegi mendilerroa (eu)   | Leiopago]]~~Blue_marker.png;
-.158790, -2.364292 ~[[Mazelaegi mendilerroa (eu)   | Elosumendi]]~~Blue_marker.png;
+.158790, -2.364292 ~[[Mazelaegi mendilerroa (eu)   | Elosumendi]]~Kerexeta~Blue_marker.png;
-.162431, -2.414112 ~[[Kurutzeko Gaña (eu)          | Kurutzeko Gaña]]~~Green_marker.png;
+.162431, -2.414112 ~[[Kurutzekogaña (eu)           | Kurutzekogaña]]~~Green_marker.png;
-.160876, -2.420984 ~[[Krabeliñatx (eu)             | Krabeliñatx]]~Krabelin/ Krabelinaitz/ Untzetako mendia~Green_marker.png;
+.160876, -2.420984 ~[[Krabeliñatx (eu)             | Krabeliñatx]]~Krabelin/ Krabelinaitz/ Galarragamendi/ Untzetako tontorra~Green_marker.png;
 .149010, -2.440853 ~[[Sagar-errekako mendiak (eu)  | Garbe]]~~Blue_marker.png;
 .151421, -2.456174 ~[[Sagar-errekako mendiak (eu)  | Tranku]]~Agarremendi~Blue_marker.png;
@@ 36. lerroa: / 43. lerroa: @@
 .163630, -2.465616 ~[[Sagar-errekako mendiak (eu)  | Azurtzamendi]]~~Blue_marker.png;
 .169010, -2.451218 ~[[Sagar-errekako mendiak (eu)  | Topinburu]]~~Blue_marker.png;
-.169139, -2.444372 ~[[Aingeruguarda mendia (eu)    | Aingeruguarda]]~Aingeru Guarda/ Aingeru-guardakoa~Green_marker.png;
+.169139, -2.444372 ~[[Aingeruguarda mendia (eu)    | Aingeruguarda]]~Aingeruguardakoa~Green_marker.png;
-.176285, -2.439906 ~[[Illordoko Gaña (eu)          | Illordoko Gaña]]~Illordo/ Iruregain~Green_marker.png;
+.175719, -2.432281 ~[[Potzueta mendia (eu)         | Potzueta]]~~Green_marker.png;
-.205276, -2.446636 ~[[Arrateko mendiak (eu)        | Arrate]]~~;
+.176285, -2.439906 ~[[Illordogaña (eu)             | Illordogaña]]~Illordo~Green_marker.png;
+.205276, -2.446636 ~[[Arrateko mendiak (eu)        | Arrate]];
 .214658, -2.462565 ~[[Arrateko mendiak (eu)        | Akondia]]~Arrikurutz;
 .226200, -2.459740 ~[[Arrateko mendiak (eu)        | Kalamua]]~Maaxa/ Max;
 .201431, -2.486930 ~[[Arrateko mendiak (eu)        | Urko]]
     |polygons=
-.162174,-2.399235: 43.171063,-2.372113: 43.176321,-2.372113: 43.189464,-2.395631:
+.192802,-2.436542:
-.197974,-2.414513: 43.193093,-2.436658: 43.175276,-2.441508: 43.161422,-2.423783~ ~ ~lime~ ~ ~lime~0.0  |centre = 43.182730, -2.440456
+.193589,-2.436021: 43.197040,-2.424810: 43.194768,-2.419392: 43.193219,-2.416624: 43.192241,-2.413566: 43.191870,-2.410294:
+.191866,-2.407000: 43.187290,-2.399322: 43.188201,-2.400680: 43.187270,-2.397676: 43.186457,-2.395810: 43.185455,-2.391883:
+.184767,-2.389630: 43.182377,-2.385492: 43.181063,-2.382897: 43.180844,-2.381481:
+.176128,-2.373788:
+.174326,-2.374270: 43.171253,-2.375766: 43.169872,-2.377075: 43.168411,-2.382244: 43.167333,-2.383048: 43.164617,-2.390647:
+.161751,-2.399542: 43.163262,-2.399806: 43.162840,-2.400704: 43.161861,-2.404548: 43.161908,-2.406367: 43.162336,-2.408513:
+.162948,-2.410486: 43.164843,-2.413448: 43.163986,-2.415850: 43.162965,-2.417044: 43.163251,-2.418666: 43.163648,-2.420360:
+.164427,-2.420609: 43.166059,-2.421217: 43.166280,-2.422779: 43.167674,-2.423865: 43.166055,-2.425639: 43.167889,-2.429629:
+.165731,-2.432775: 43.166084,-2.436827: 43.166694,-2.436492: 43.167274,-2.435949: 43.167735,-2.435566: 43.167979,-2.434575:
+.168274,-2.434254: 43.168573,-2.434899: 43.168697,-2.435545: 43.168755,-2.437866: 43.169079,-2.439671: 43.169952,-2.440200:
+.170698,-2.443162:
+.172785,-2.442725: 43.174302,-2.441862: 43.175171,-2.440882: 43.176615,-2.439749: 43.177550,-2.439445: 43.179065,-2.439862:
+.180917,-2.439365: 43.181638,-2.439396: 43.182551,-2.440150: 43.183671,-2.440878: 43.185406,-2.440271: 43.186142,-2.439810:
+.188504,-2.436564: 43.189015,-2.436239: 43.190314,-2.436572: 43.192611,-2.436772:
+.192802,-2.436542~ ~ ~lime~ ~ ~lime~0.0
     |centre = 43.182119, -2.430843
-    |zoom = 14 | height = 600 | type = earth
+    |zoom = 12 | height = 600 | type = earth
 }}
 ==Azalpenak==
+Mendi hauek Arrateko santutegiaren<ref>[https://eu.wikipedia.org/wiki/Arrateko_Andre_Mariaren_santutegia Arrateko santutegia]. Wikipedia (euskaraz).</ref> ingurukoak dira.
+Nahiz eta Eibarkoak izan, Soraluzetik ondo gertu daude eta garai batean oso ohikoa zen bertarainoko ibilaldiak egitea.
-==Igoera==
+Hiru mendi nabarmentzen dira: Kalamua (Maaxa edo Max izenez ere ezagutua), Akondia eta Urko.
-Soraluzetik (110 m) Mendigainera igotzeko hainbat bide daude:
-* (oinez) San Roketik Munetako haitzei, eta handik Kortazarrera.
-* (errepidez) San Andres eta Urkiazelaitik Kortazarrera zuzenean.
-* (oinez) San Andres eta Askabeittitik Sabua mendilepora.
-* (oinez) San Andres eta Artzaintxaboletatik.
-Muneta (749 m) eta Irukurutzeta (898 m) arteko ibilbidea oso ohikoa da, tartean historiaurreko hanbat trikuharri eta tumulo ikusteko aukera dagoela.
+===Igoera===
+Nahiz eta Eibarkoak izan, Arrateko mendi hauek Soraluzetik ondo gertu daude eta garai batean oso ohikoa zen bertarainoko ibilialdiak egitea: Deba ibaiaren behera Maltzagaraino, eta handik zuzenean gora eginez Arrateko Santutegira heldu arte. Hemendik Akondia, Kalamua edota Urkora joan zitekeen.
-Bertatik pasatzen diren ibilbide batzuk:
+Gaur eguneko trafikoa oso handia dela eta, Maltzagarako bidea (errepidea) arriskutsua denez ez da ia erabiltzen.
-* [https://www.mendikat.net/eu/com/track/7415 Soraluzeko San Andresetik zirkularra, zazpi tontor]. www.mendikat.net (Santi Usabiaga, gazteleraz).
-* [https://www.mendikat.net/eu/com/track/7415 Soraluze-Kortazar-Alkelarre-Atxolin-Gurutzebakar-Irukuruzeta-Kortazar]. www.mendikat.net (Fernando Zabaleta).
+===Kalamua===
+Kalamua edo Maaxa (Max ere esaten omen zaio) Elgoibar (Gipuzkoa) eta Etxebarria eta Markina (Bizkaia) artean kokatutako mendia da.
+metroko altuera du, eta Euskal Mendigoizale Federazioaren [[Mendiak (eu)#Ehun Mendien lehiaketa|''Ehun Mendien'' lehiaketaren]] zerrendan dago.
+Espainiako Gerra Zibilean borroka latzak gertatu ziren mendi honen inguruan, 1936 eta 1937 arteko neguan hain zuzen ere. Intxorta mendietan gertatu legez, gudariek Kalamua ere hilabete batzuetan gotorleku bihurtu zuten.
+===Akondia===
+Akondia edo Arrikurutz Eibarren kokatuta dagoen mendia da, Kalamua mendigunearen zatia dena.
+metroko altuera du, eta Euskal Mendigoizale Federazioaren [[Mendiak (eu)#Ehun Mendien lehiaketa|''Ehun Mendien'' lehiaketaren]] zerrendan dago. Arratetik abiatuta ordubetean igo daiteke.
+Akondia izena bere magalean dagoen baserritik datorkio, Ixuan kokatutakoa. Garai batean, auzo osoari ere Akondia deitzen zitzaion (gaur Mandiola eta Gorosta auzoak direnak). Arrikurutz izena, berriz, berta dagoen harrizko gurutzetik.
+===Urko===
+Urko Gipuzkoa eta Bizkaia arteko muga naturala, Eibar (Gipuzkoa), Ermua eta Mallabia (Bizkaia) udalerriek bat egiten duten puntuan.
+metroko altuera du, eta Euskal Mendigoizale Federazioaren [[Mendiak (eu)#Ehun Mendien lehiaketa|''Ehun Mendien'' lehiaketaren]] zerrendan dago.
+Arratetik abiatuta, Ixua mendi atakaraino joan behar da eta handik gora, tontorreraino. Ermutik, Eibartik edo Aginaga auzotik ere igo daiteke.
 ==Kontuak==
-Arrateko erromerixa eguna
+[[Fitxategi: H_039_006_(Eli_Lakuesta).jpg | thumb | right | 500px | Soraluzetarrak Arrateko erromerian (Eli Lakuesta)]]
+===Arrateko erromeria===
+Arrateko erromeria irailak 8an ospatzen da. Sasoi batean Soraluzetik jende asko joaten ziren egun pasa: lagun-taldeak, familiak... eta tabernariren bat bere txosna montatzeko (Submarino tabernako Kalixto lehen, eta Luis Mari semea gero, ''Kalixto txikixa'').
+Goizetik Maltzagara oinez abiatu, errepidetik, eta handik Arrateko santutegiraino gora. Bertako zelaietan tokiren bat bilatu (ordurako eibartarrek dena hartuta zeukaten) eta mezetara gero. Ostean, bazkaria, musika, dantza, jolasak... eta, nahi izan eta gero, alboko gurutzeari hiru buelta eman, buelta bakoitzeko kredo bat errezatzen, senargaia edo andregaia topatzeko. Iluntzean dena jaso eta Soraluzera bueltan.
+===''Urko'', ''Arrate'' eta ''Kalamua'' lokomotorak===
+urtean, Ferrocarriles Vascongados enpresak Bilbao-Donostia (eta Zumarragarako adarra) trenbidean erabiltzeko bi lurrun lokomotora erosi zizkion Alemaniako Krauss enpresari. Gehiago eskatu nahi, baina Lehen Mundu Gerra bukatu artean ezin izan zuten. 1920 urtean beste hamabi lokomotora erosi zituzten, eta horietako bati ''Urko'' jarri zioten izena.
+Zortzi urte geroago, 1928an, trenbideak elektrifikatzea erabaki zuten. 14 lokomotora eskatu zizkion Suitzako Brown Boveri etxeari, eta mendien izenak jarri zieten, horietako batzuk Soraluze ingurukoak: Bizkargi, Ego-arbitza, Galdaramiño, Irukurutzeta, Mugarra… Arrate eta Kalamua!. Azpeitiako [https://museoa.euskotren.eus/eu Trenaren Euskal Museoak] antzeko hiru lokomotora gordetzen ditu.
+''(Handiago ikusteko, gainean sakatu)''
+<gallery>
+   Krauss_lokomotora_(Durango).jpg        | ''Urko'' antzeko Krauss lokomotora Durangon
+   Arrate_lokomotora_(Durango).jpg        | ''Arrate'' Brown Boveri lokomotora Durangon
+   Arrate_lokomotora._Plaka_(Durango).jpg | ''Arrate'' lokomotoraren plaka
+   Kalamua_lokomotora_(Durango).jpg       | ''Kalamua'' Brown Boveri lokomotora Durangon
+</gallery>
 ==Erreferentziak==
-* [https://eu.wikipedia.org/wiki/Irukurutzetako_mendilerroa Irukurutzetako mendilerroa]. Wikipedia (euskaraz).
+* [https://mendiak.eus/mendilerroak/eibarko-mendiak/ Eibarko mendiak]. mendiak.eus (euskaraz).
 [[Kategoria: Mendiak]]