«Kolon soraluzetarra (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 21:17, 7 abuztua 2021 data duena

Cristobal Colón

Cristobal Colónen istorioa

Cristobal Colón Soraluzen jaio omen zen, 1441ean, Irure auzoko Salonazpi baserrian. Soraluzeko Andre Mariaren elizan egon omen zitzaion bataioa eta, ohitura zen moduan, egun horretan euskal santutegiaren izendegiak agintzen zuen izena jarri zioten, Cristobal.

Izatez, Cristobal Maistegui Larriategui Salogoen Lascurain zen, baina Maiztegi abizena Colón itzuli zuen: maizter = colono + tegi = paraje. inoiz ez zuen bere benetako izena erabili, horrek arazoak ekarri lekizkiolako, familia garrantzitsu batetik omen zetorren, etsai asko zituena.

Colón Gipuzkoako Placenciakoa omen zen, eta ez Pedro Martin de Anghierak zioen Lombardiako Placenciakoa. Bere tesia eraikitzeko, Cristobal Colón-i buruz ezagutzen ziren aipamen guztiak jaso eta bere ikuspuntutik azaldu zituen: bere lau bidaiak, eskutitzak, berari buruz idatzitakoak, itsasontzi taldearen buru jarri zuen itsasontziaren izen euskalduna (Mari-Galante = Mari-Galanta).

Eta, noski, euskararen erabilera toponimo berriak asmatzerakoan irla, portu, ibai edo mendiak izendatzeko: Jamaica = hamaika, La Habana = labana, Zugasti, Urre, Zuai, Txiki, Arana, Kai, Karramarro... Eta batez ere Amerikako lurrak ikusi zituenekoa:

Santa María itsasontzian gertatzen denari adi, LURRA! oihu egin zuen. Konturatu zenean oihuak bere jatorria salatzen zuela, ¡TIERRA! zuzendu zuen. Horra hor Mundu berrian euskaraz esan ziren aurreneko berbak.

Hala ere, bada Paco Vargasek erabili ez zuen pisuzko argudioa, garai hartan oraindik aurkitu gabe zegoelako: Agur hitza, idatziz, Colonen eskutitz batean agertzen da aurreneko aldiz (gazteleraz jatorrian): Ez zuten Jaungoikoaren eta munduaren agurra merezi^[1]

Francisco Meléndez

Colón vizcaino

Istorio honen historia

Istorio honen sortzailea, Francisco Meléndez y Polo, (gaitzizenez Paco Vargas edo El Hidalgo de Soraluze, berak zioenez) Soraluzeko Fabrika zuzendariaren semea izan zen.

Ideia honen atzetik hainbat ikerketa egin zituen eta azkenean, 1936 urtean, Salamancan liburua argitaratu zuen: Colón vizcaino izenekoa.

José de Ariztimuño Olaso Aitzol apaiz ezagunak ere izan zuen liburu honen berri, eta 1936eko uztailaren 9an El Día egunkarian idatzi zuen artikuluan, tesi honek, zenbait argudio eztabaidagarri jasotzen baditu ere, beste edozein aukera moduan kontuan hartzeko beste datu biltzen dituela adierazi zuen.

Zoritxarrez, gerra zela eta, liburu honek ez zuen merezi bezalako zabalpenik izan, eta liburu jabe batek azaldu zuenez, gerra ostean ale asko eta asko erre ziren, bada ezpada ere... Dena dela, herrian eta inguruan istorioa oso zabalduta dago urteetan.

2018 urtean ETBko Herri txiki, infernu handi programan Soraluze agertu zen, eta bertan Juan Luis Ugaldek istorio hau zehatz-mehatz azaldu zuen.

Erreferentziak

¿Era vasco Colón? Y a lo mejor fue guipuzkoano. Aitzol (El Día 1936)
Incógnitas de la historia. Kondaira'ko ez-ezagunak. ¿Colón vizcaíno = vascón?. (El Día 1936)
Cristóbal Colón era de Placencia. Ramiro Larrañaga (Diario Vasco 1986).
Soraluze, Colón y Unamuno. Ramiro Larrañaga (Diario Vasco 1986).
Colón vizcaíno, una tesis a mantener. Ramiro Larrañaga (Egin 1987)
Soraluze. Monografía histórica (262-267 orrialdeak). Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993)
¿Colón Vizcaíno?. Emilio Mujika (Boletin de la R.S.B.A.P. 2003)

↑ No merecían el agur para con Dios y con el mundo. Euskaltzaindiaren Hiztegi Historiko-Etimologikoa.

[1] No merecían el agur para con Dios y con el mundo. Euskaltzaindiaren Hiztegi Historiko-Etimologikoa.

[1]

@@ 11. lerroa: / 11. lerroa: @@
 ::''Santa María itsasontzian gertatzen denari adi, LURRA! oihu egin zuen. Konturatu zenean oihuak bere jatorria salatzen zuela, ¡TIERRA! zuzendu zuen. Horra hor Mundu berrian euskaraz esan ziren aurreneko berbak.''
+Hala ere, bada Paco Vargasek erabili ez zuen pisuzko argudioa, garai hartan oraindik aurkitu gabe zegoelako: ''Agur'' hitza, idatziz, Colonen eskutitz batean agertzen da aurreneko aldiz (gazteleraz jatorrian): ''Ez zuten Jaungoikoaren eta munduaren agurra merezi''<ref>No merecían el ''agur'' para con Dios y con el mundo. Euskaltzaindiaren Hiztegi Historiko-Etimologikoa.</ref>
-[[Fitxategi: Paco_Vargas._Erretratua.jpg | thumb | 180px | left | Paco Vargas]]
+[[Fitxategi: Paco_Vargas._Erretratua.jpg | thumb | 160px | left  | [[Francisco Meléndez y Polo (eu)|Francisco Meléndez]]]]
+[[Fitxategi: Colón vizcaino. Azala.jpg   | thumb | 160px | right | [[Colón vizcaino (eu)|Colón vizcaino]]]]
 ==Istorio honen historia==
-Istorio honen sortzailea, Francisco Meléndez y Polo, (gaitzizenez ''Paco Vargas'' edo ''El Hidalgo de Soraluze'', berak zioenez) Soraluzeko Fabrika zuzendariaren semea izan zen.
+Istorio honen sortzailea, [[Francisco Meléndez y Polo (eu)|Francisco Meléndez y Polo]], (gaitzizenez ''Paco Vargas'' edo ''El Hidalgo de Soraluze'', berak zioenez) Soraluzeko Fabrika zuzendariaren semea izan zen.
 Ideia honen atzetik hainbat ikerketa egin zituen eta azkenean, 1936 urtean, Salamancan liburua argitaratu zuen: [[Colón vizcaino (eu)|Colón vizcaino]] izenekoa.
@@ 26. lerroa: / 29. lerroa: @@
 ==Erreferentziak==
+* [[¿Era vasco Colón? (eu)| ¿Era vasco Colón? Y a lo mejor fue guipuzkoano]]. ''Aitzol'' (El Día 1936)
+* [[Incógnitas de la historia (eu)| Incógnitas de la historia. Kondaira'ko ez-ezagunak. ¿Colón vizcaíno = vascón?]]. (El Día 1936)
+* [[Cristóbal Colón era de Placencia (eu) | Cristóbal Colón era de Placencia]]. Ramiro Larrañaga (Diario Vasco 1986).
+* [[Soraluze, Colón y Unamuno (eu) | Soraluze, Colón y Unamuno]]. Ramiro Larrañaga (Diario Vasco 1986).
+* [[Colón vizcaíno, una tesis a mantener (eu)| Colón vizcaíno, una tesis a mantener]]. Ramiro Larrañaga (Egin 1987)
+* [[Soraluze. Monografía histórica (eu) | Soraluze. Monografía histórica]] ''(262-267 orrialdeak)''. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993)
+* [[¿Colón Vizcaíno? (eu) | ¿Colón Vizcaíno?]]. Emilio Mujika (Boletin de la R.S.B.A.P. 2003)
 [[Kategoria: Istorioak]]