«Teknologia: atzekarga jaurtigaiak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

18:11, 25 martxoa 2024(e)ko berrikuspena

Atzekarga armak suzko armak dira, kainoi edo tutu atzetik kartutxoa kargatzen dela.

Atzekarga jaurtigai historikoak

Aurrekariak

Pistoiak eta pistoi giltzak

Lehen kartutxoak aurrekarga armetarako asmatu ziren, XVII. mendean.

1815. urtean Joseph Eggs armagile londondarrak pistoi metalikoa (edo kapsula leherkaria) asmatu zuen. Armen karga-deskarga errazteko, denbora gutxira pistoia kartutxoari erantsi zioten, bat eginez. Eta aurki atzekarga armak asmatu zuten, hau da, kartutxoen karga-deskarga tutuaren atzetik egiten zela.

1818. urtean Joseph Eggs berberak kobrezko pistoia asmatu zuen, ekoizpena errazten eta merketzen.

Lehen kartutxo osoak

Aurki ikusi zen pistoiak polbora-zorroei eransteak zekarren abantaila teorikoak: errezagoa garraiatzeko, errezagoa kargatzeko eta deskargatzeko, tiro kadentzia altuagoa... Eta hainbat diseinu bitxi sortu ziren: Dreyse, Demondion, Gallager & Glandig, Silas Crispin...

Baina sistema hauek ez zuten arrakasta handirik izan, presio handieei eusten ez zielako: zorroak paperezkoak ziren, edota leherkaria alde batetik jotzen zen, edota...

Dena dela, paperezko zorroak zirenak kartoizkoak bilakatu ziren ehiza eskopetetarako.

Atrzekarga jaurtigaiak: kartutxoak

Kartutxoek hiru osagai biltzen zituzten: fulminantea, bolbora eta jaurtigaia.

Kartutxoek aurrekargako armen arazo asko bideratzen zituen, baina arazo tekniko berria sortu ere: fulminantea ganbara barruan geratzen zenez, kanpotik eragiteko sistema berria behar zen.

Atzekarga armentzako diseinu arrakastatsuek lau ezaugarri zituzten:

Polbora-zorroa metalikoa zen, presio askoz altuagoa jasatzeko gauza zela.
Pistoia zorroaren ipurdian zegoen, tiroa jotzeko mekanismoa erraztuz.
Balak borobilak izan beharrean, kono forma eman zitaien: alde motza zorroaz eusteko eta alde puntaduna aerodinamismoa hobetzeko.
eta polbora bera, polbora beltza izan beharrean kerik gabekoa asmatu zuten, indar handiagoa zuena.

Hala ere, fulminantean eragiteko sistema bat nagusitu artean hainbat saiakera izan ziren.

Lefaucheaux kartutxkoak

Lefaucheaux sistema

Casimir Lafacheoux-ek asmakizuna aurrekargako armen diseinuan oinarritzen zen. Mota honetako kartutxoek ziria zuten alboan, eta nahikoa zen garai bateko "belarritik" ziri gainean jotzea fulminantea detonatzeko eta honek bolbora pizteko.

Kartutxo hauek konplexuak eta garestiak izateaz gain, kokapen bakarra onartzen zuten, ziria "belarriak" sartu ahal izateko. Hala ere, urte batzuetan arrakasta izan zuen, agian "tradizionaletik" gertu zegoelako.

Erabilitako balazorroa ateratzean arazoak izaten ziren, tiradoreari denbora galarazten edo, trabatzen bazen, arma eta tiradore bera ezerezten. Luis Raimundo Ibarra y Cortazar soraluzetarra, artean tenientea zela, errebolberretako balazorroak automatikoki berez irtetzeko sistema asmatu zuen. 1876 urtean "asmakizunaren babesa" ^[1] eskatu zuen Espainian, eta 1878an Estatu Batuetan patentatu zuen sistema.

Aipatutako arazoak zirela eta, Lefaucheaux sistema poliki poliki atzera egin zuen eta, azkenean, desagertu egin zen.

Eraztun-kolpekatzea

Lefaucheaux sistemako kartutxoek kokapen zehatza eskatzen zuten arma kargatzerakoan. Traba hau ekiditzeko, eraztun-kolpekatze sistema asmatu zuen.

Kartutxo mota hauetan fulminantea oinarrian zegoen, buelta guztian banatuta (eraztun modukoa sortzen); eta ez zuten inolako ziririk behar. Modu honetan kartutxoa edozein posizioan sar zitekeen ganberan, erabilera erraztuz.

George Henry Daw jaunaren patentea (1862)

Daw sistema

Sistema honetako kartutxoek fulminantea oinarriaren erdi erdian daroate, eta fulminantea detonatzeko nahikoa da perkutore batzekin jotzea. Gaur egun erabiltzen den sistema da.

Sistema honen balazorroak askoz sinpleagoak dira, eta ziria (perkutorea) armaren zatia izanik, zurrunago era gogorrago egin daiteke. Bala kargatzea erreza da, ez du kokapen zehatzik eskatzen eta.

1861 urtean George Henry Daw armagile londondarrak François Schniderren patentea erosi zuen eta, honetu ondoren, 1862.ean patentatu zuen.

Sistema ona zenez, hurrengo urtetan saiatu zen munizioaren ekoizpena monopolizatzen, patentea erabiliz. Baina Eley Brothers Ltd. Enoresak auzitan sartu eta azkenean irabazi zion, patentea armei zegokiolakoan, eta ez kartutxoei. Ondorioz, munizio ekoizle denak hasi ziren erdiko kolpekatze sistemako kartutxoak egiten.

Eskopeten jaurtigaiak

Honez gain, eskopeta kartutxoak garatu ziren.

Zorroa kartoizkoa zuten, eta balaren ordez perdigoi multzoa zuten barruan.

Erreferentziak

↑ "Privilegio de invención", patentea.

[1] "Privilegio de invención", patentea.

[1]

@@ 2. lerroa: / 2. lerroa: @@
+[[Fitxategi: Atzekarga_jaurtigaiak.jpg | thumb | 300px | right | Atzekarga jaurtigai historikoak]]
 ==Aurrekariak==
+===Pistoiak eta pistoi giltzak===
 Lehen kartutxoak [[Teknologia: aurrekarga armak (eu)|aurrekarga armetarako]] asmatu ziren, XVII. mendean.
-. urtean Joseph Eggs armagile londondarrak pistoi metalikoa (edo kapsula leherkaria) asmatu zuen. Armen karga-deskarga errazteko, denbora gutxira pistoia kartutxoari erantsi zioten, bat eginez. Eta aurki atzekarga armak asmatu zuten, hau da, kartutxoen karga-deskarga tutuaren atzetik egiten zela.
+. urtean Joseph Eggs armagile londondarrak [[Teknologia: pistoi giltza (eu)#Pistoi giltza|pistoi metalikoa]] (edo kapsula leherkaria) asmatu zuen. Armen karga-deskarga errazteko, denbora gutxira pistoia kartutxoari erantsi zioten, bat eginez. Eta aurki atzekarga armak asmatu zuten, hau da, kartutxoen karga-deskarga tutuaren atzetik egiten zela.
 . urtean Joseph Eggs berberak kobrezko pistoia asmatu zuen, ekoizpena errazten eta merketzen.
+===Lehen kartutxo osoak===
+Aurki ikusi zen pistoiak polbora-zorroei eransteak zekarren abantaila teorikoak: errezagoa garraiatzeko, errezagoa kargatzeko eta deskargatzeko, tiro kadentzia altuagoa... Eta hainbat diseinu bitxi sortu ziren: Dreyse, Demondion, Gallager & Glandig, Silas Crispin...
-==Lefaucheaux sistema==
+Baina sistema hauek ez zuten arrakasta handirik izan, presio handieei eusten ez zielako: zorroak paperezkoak ziren, edota leherkaria alde batetik jotzen zen, edota...
-Casimir Lefaucheux inventó el cartucho de fulminante lateral o de espiga en 1836, mediante un perno que sobresalía de él y que al ser golpeado por el percutor originaba el disparo. Rifles y revólveres Lefaucheaux fueron fabricados en grandes cantidades en Europa y por La Euscalduna de Placencia en el último cuarto del s/XIX
+Dena dela, paperezko zorroak zirenak kartoizkoak bilakatu ziren ehiza eskopetetarako.
-==Chassepot fusila==
-Antoine Alphonse Chassepot desarrollo el fusil de cerrojo Chassepot M 1866
+==Atrzekarga jaurtigaiak: kartutxoak==
-En 1.870 los franceses potenciaron el empleo de tiradores de élite en su enfrentamiento con
+Kartutxoek hiru osagai biltzen zituzten: fulminantea, bolbora eta jaurtigaia.
-Prusia, armados con fusiles de cerrojo “Chassepot M1.866” calibre 11mm, bala de Ø 10,20mm y
-g de peso en un cartucho de papel con el fulminante en un disco de cartón que constituye el
+Kartutxoek aurrekargako armen arazo asko bideratzen zituen, baina arazo tekniko berria sortu ere: fulminantea ganbara barruan geratzen zenez, kanpotik eragiteko sistema berria behar zen.
-culote del cartucho y 5,4 a 5,9 g de pólvora negra. La envoltura es de papel parafinado recubierto
-con muselina de seda, sistema muy semejante a los cartuchos actuales a excepción de la vaina.
+Atzekarga armentzako diseinu arrakastatsuek lau ezaugarri zituzten:
-Alcance de 1.300 m, Su mayor innovación fue incorporar un sello de caucho para cerrar la
+* Polbora-zorroa metalikoa zen, presio askoz altuagoa jasatzeko gauza zela.
-recamara
+* Pistoia zorroaren ipurdian zegoen, tiroa jotzeko mekanismoa erraztuz.
+* Balak borobilak izan beharrean, kono forma eman zitaien: alde motza zorroaz eusteko eta alde puntaduna aerodinamismoa hobetzeko.
+* eta polbora bera, polbora beltza izan beharrean kerik gabekoa asmatu zuten, indar handiagoa zuena.
+Hala ere, fulminantean eragiteko sistema bat nagusitu artean hainbat saiakera izan ziren.
+[[Fitxategi: Lefaucheaux_kartutxoak.png | thumb | left | 400px | Lefaucheaux kartutxkoak]]
+===Lefaucheaux sistema===
+Casimir Lafacheoux-ek asmakizuna aurrekargako armen diseinuan oinarritzen zen. Mota honetako kartutxoek ziria zuten alboan, eta nahikoa zen garai bateko "belarritik" ziri gainean jotzea fulminantea detonatzeko eta honek bolbora pizteko.
+Kartutxo hauek konplexuak eta garestiak izateaz gain, kokapen bakarra onartzen zuten, ziria "belarriak" sartu ahal izateko. Hala ere, urte batzuetan arrakasta izan zuen, agian "tradizionaletik" gertu zegoelako.
+Erabilitako balazorroa ateratzean arazoak izaten ziren, tiradoreari denbora galarazten edo, trabatzen bazen, arma eta tiradore bera ezerezten. [[Ybarra aita-semeak (eu)#Luis Raimundo Ybarra Cortazar | Luis Raimundo Ibarra y Cortazar]] soraluzetarra, artean tenientea zela, errebolberretako balazorroak automatikoki berez irtetzeko sistema asmatu zuen. 1876 urtean "asmakizunaren babesa" <ref>"Privilegio de invención", patentea.</ref> eskatu zuen Espainian, eta 1878an Estatu Batuetan patentatu zuen sistema.
+Aipatutako arazoak zirela eta, Lefaucheaux sistema poliki poliki atzera egin zuen eta, azkenean, desagertu egin zen.
+===Eraztun-kolpekatzea===
+Lefaucheaux sistemako kartutxoek kokapen zehatza eskatzen zuten arma kargatzerakoan. Traba hau ekiditzeko, eraztun-kolpekatze sistema asmatu zuen.
+Kartutxo mota hauetan fulminantea oinarrian zegoen, buelta guztian banatuta (eraztun modukoa sortzen); eta ez zuten inolako ziririk behar. Modu honetan kartutxoa edozein posizioan sar zitekeen ganberan, erabilera erraztuz.
+[[Fitxategi: George_Henry_Daw._Patentea_(1862).png | thumb | right | 300px | George Henry Daw jaunaren patentea (1862)]]
+===Daw sistema===
+Sistema honetako kartutxoek fulminantea oinarriaren erdi erdian daroate, eta fulminantea detonatzeko nahikoa da perkutore batzekin jotzea. Gaur egun erabiltzen den sistema da.
+Sistema honen balazorroak askoz sinpleagoak dira, eta ziria (perkutorea) armaren zatia izanik, zurrunago era gogorrago egin daiteke. Bala kargatzea erreza da, ez du kokapen zehatzik eskatzen eta.
+urtean George Henry Daw armagile londondarrak François Schniderren patentea erosi zuen eta, honetu ondoren, 1862.ean patentatu zuen.
+Sistema ona zenez, hurrengo urtetan saiatu zen munizioaren ekoizpena monopolizatzen, patentea erabiliz. Baina Eley Brothers Ltd. Enoresak auzitan sartu eta azkenean irabazi zion, patentea armei zegokiolakoan, eta ez kartutxoei. Ondorioz, munizio ekoizle denak hasi ziren erdiko kolpekatze sistemako kartutxoak egiten.
+==Eskopeten jaurtigaiak==
+Honez gain, eskopeta kartutxoak garatu ziren.
+Zorroa kartoizkoa zuten, eta balaren ordez perdigoi multzoa zuten barruan.