«Mertzedariak (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (2 erabiltzailek tartean egindako 17 berrikusketa ez dira erakusten)
    1. lerroa: 1. lerroa:
    ==Izena==
    Andre Maria Mesedetakoaren Lagundiaren Karitateko Mojek ziren, erdaraz ''Hermanas de la Caridad de la Congregación de Religiosas de Nuestra Señora de las Mercedes''.
    Andre Maria Mesedetakoaren Lagundiaren Karitateko Mojek, edo ''Hermanas de la Caridad de la Congregación de Religiosas de Nuestra Señora de las Mercedes''.


    ==Laburpena==
    Babesetxeaz arduratzeko ekarri zituzten 1896.ean. Soraluzen 109 urte eman zuten 2005. urtean alde egin baino lehen. Urte horietan eskolak ere eman zituzten (1896-1972).
    Asilorako berrirako ekarri 1.896ean, bertan 110 urte eman eta joan ziren.


    Tartean eskolak ere eman zituzten (1.896-1.972).
    Moja talde trinkoa egon da beti, 6-8 lagunekoa.  




    ==Aurrekariak==
    ==Aurrekariak==
    XV-XVIII mendeetan Soraluzek bi ospitale izan zituen, hurrenez hurren. Aurrekoa Hirutasun Santuaren Ospitala, [[Errabal kalea (eu)|Errabal]] 18 kalean zegoena. Gordetzen den lehen aipamena 1.517 urtekoa bada ere, zaharragoa zen.
    ::<small>Gehiago jakiteko, sakatu [[Ospitaleak (eu) | ''hemen'']].</small>


    XVII mende bukaeran ospitala oso egoera txarrean zegoen, berria eraikitzea erabaki zuten, Errekalde kaleko 1 zenbakiaren ondoan, ''Madalena ermitaren gurutzea dagoen tokian''<ref>Madalena ermita hau inoiz ez zen eraiki, baina gurutzea orandik gordetzen da, Errekalde eta Atxuri artean.</ref>. Ospitalea 1.685 urtean hasi zen, eta 1.701 urterako bukatuta zegoen. ''Erruki-Ospitalea'' deitzen zioten erregistroetan, herriak ''Madalena'' esaten zion eta Udalak erabiltzen zuen izen ofiziala ''Hirutasun Santua'' zen.
    XV-XVIII mendeetan Soraluzek bi ospitale izan zituen, hurrenez hurren. Aurrekoa Hirutasun Santuaren Ospitala, [[Errabal kalea (eu)|Errabal]] 18 kalean zegoena. Gordetzen den lehen aipamena 1517. urtekoa bada ere, zaharragoa zen.


    1.759 urtean desegin zen ospitala eta, XVIII oparoa izanik, arazo handirik ez zen sortu.
    XVII mende bukaeran ospitala oso egoera txarrean zegoen, berria eraikitzea erabaki zuten, Errekalde kaleko 1 zenbakiaren ondoan, ''[[Maala ermita (eu)|Maala ermitaren]] gurutzea dagoen tokian''<ref>Madalena ermita hau inoiz ez zen eraiki, baina gurutzea orandik gordetzen da, Errekalde eta Atxuri artean.</ref>. Ospitalea 1685. urtean hasi zen, eta 1701. urterako bukatuta zegoen. ''Erruki-Ospitalea'' deitzen zioten erregistroetan, herriak ''Madalena'' esaten zion eta Udalak erabiltzen zuen izen ofiziala ''Hirutasun Santua'' zen.


    Baina XIX mendea bestelakoa izan zen, etaurtetan ibili ziren ospital berria egiteko ahaleginetan. Azkenean, eta Isidoro Iturriagak indianoak emandako diruari esker, 1.896 urtean Mendizabal etxea erosi zuten eta Babesetze-Ospitala antolatu.
    1759. urtean desegin zen ospitala eta, XVIII. mendea oparoa izanik, arazo handirik ez zen sortu.


    Beste ongile bat Mikaela Maiztegi izan zen, ''Dama Mikaela''. Dirua eman bai, baina baldintza oso estuetan. 1.901 urtean hil zen, eta 1.904 Udalak baldintzak onartu zituen.
    Baina XIX. mendea bestelakoa izan zen, etaurtetan ibili ziren ospital berria egiteko ahaleginetan. Azkenean, eta Isidoro Iturriagak indianoak emandako diruari esker, 1896. urtean Mendizabal etxea alokatu zuten eta Babesetxea antolatu.
     
    Beste ongile bat [[Josefa Micaela Maiztegi (eu)| Josefa Micaela Maiztegi]] izan zen, ''Dama Mikaela''. Berak alokatu zien Mendizabal etxea eta, 1901. urtean hil zenean, etxea, lursailak eta dirua utzi zuen Babesetxerako, baina oso baldintza estuetan. 1904.an Udalak baldintzak onartu zituen.




    ==Mertzedariak Soraluzen==
    ==Mertzedariak Soraluzen==
    1986 urtean bertan Mertzedariekin jarri ziren harremanetan, eta Soraluzerako hiru lagun ekarri: Araceli Royo, Bautista Oset eta Gertrudis Mendiguren. Hurrengo urtean, 1897an, Rosenda Santos etorri zen Andaluziatik.


    Araceli Royo jarri zuten bertako buru. Honek denbora gutxi egin zuen Soraluzen: balio handikoa izanik, aurrera egin zuen eta Mesedetako Mojen Lagundiko Ama Nagusi Orokorra izatera iritsi zen.


    Babesetxe-Ospitale berria. Isidoro Yturriaga dirua eman 1896. Mendizabal etxean (Erekalde 1) Urte hartan bertan Mertzedariak ekarri
    1901 Micalea Maiztegi hil zenean, testamentuan eskatu zuen Babesetxea ''San Vicente de Paul-eko Alaben (Karitateko Alabak) edo beste erlijio-erakunde edo kongregazio baten ardurapean egon dadin''. Arestian esan denez, Dama Mikaelak jarritako gainontzeko baldintzak onartu zituen Udalak, baina Mertzedariak Soraluzen jarraitu ziren.
    MIKAELA MAIZTEGI ALDASORO. Gora beherak, 1901 urtean hil eta kitto. San Vicente de Paul-eko Alaben (Karitateko Alabak) edo beste erlijio-erakunde edo kongregazio baten ardurapean egon dadin saiatuko da] 1904 urtean dena konpondu.
     
    Hasieran lau lagun: Soraluzeko Babesetxea ireki zuten Mesedetako mojak Araceli Royo, Bautista Oset eta Gertrudis Mendiguren ziren. Hurrengo urteko urtarrilaren 29an Rosenda Santos etorri zen Andaluziatik . 7 banestu hasi, eta askoigo.
    Araceli Royo Mesedetako Mojen Lagundiko Ama Nagusi Orokorra iritsi zen
     
     
    1920. urteko abenduaren bukaera aldera 11 babestu eta 6 moja zeuden, Arrasateko Victoria Arinek zuzenduta


    1935. urtearen amaieran, hamabost babestu zeuden eta horien adinen batezbestekoa 54 urtekoa zen. Mojak, ostera, sei ziren , Margarita Larrañagaren zuzendaritzapean, eta bataz-beteko adina 31 urtekoa zen.


    Une horretan, Babesetxeak 19 ohe zeuzkan. Baina garai jakin batzuetan, momentuko egoerak masifikazioa ekarri zuen. Adibidez, 1936ko abuztutik 1937ko uztailera beste hamalau pertsona sartu ziren (oso kopuru handia halako tarte laburrerako).
    ==Irudiak==
    ''Handitzeko sakatu''
    <gallery>
      Merzedariak_100_urte._Moja_taldea_(Sor_M._Plazaola_1954).jpg            | Moja taldea <br> (Sor M. Plazaola 1954)
      Merzedariak_100_urte._Moja_taldea_(V._Gabilondo_1956).jpg              | Moja taldea <br> (V. Gabilondo 1956)
      Merzedariak_100_urte._Moja_taldea_(V._Etayo_1965).jpg                  | Moja taldea <br> (V. Etayo 1965)
      Merzedariak_100_urte._Moja_taldea_75_urteurrenean_(M._Alberdi_1971).jpg | Moja taldea 75 urteurrenean <br> (M. Alberdi 1971)
    </gallery>


    40ko hamarkadako beste zuzendari batzuk Antzuolako Sor Piedad, Sor Aranzazu Olalde Goitia eta Sor María Aranzazu Vélez de Mendizabal Zubia izan ziren. Hamarkada horretan, babestuen kopurua hamar bat pertsonakoa zen, hori zen behintzat joera, nahiz eta garaiko egoera nahiko txarra izan.
    Hala ere, joera hori hurrengo urteetan apurtu egin zen eta 1955ean hemeretzi babestu eta bederatzi moja zeuden .


    Bost urte geroago, 1960an, babestuen kopuruak joera berarekin jarraitzen zuen baina Mesedetako mojak zortzi baino ez ziren
    ==Babesetxea==
    Mertzedarien zeregin nagusia Babesetxea eta babestuak zaintzea izan da. Bilakaera honako hau izan da:
    * 1896. Zazpi babestu eta hiru moja.
    * 1897. Izurriteak zirela eta, babestuen kopurua dezente handitu zen. Lau moja ziren.
    * 1920. 11 babestu eta 6 moja zeuden, Arrasateko Victoria Arinek zuzenduta.
    * 1935. 15 babestu (adinen batezbestekoa 54 urtekoa) eta 6 moja (bataz-beteko adina 31 urte), Margarita Larrañagaren zuzendaritzapean. Une horretan, Babesetxeak 19 ohe zeuzkan.
    * 1937. Gerra denbora. Beste 14 pertsona sartu ziren, 29 babestu guztira.
    * 1940.ko hamarkada. Babestuen kopurua hamar bat pertsonakoa zen.
    * 1955. 19babestu eta 9 moja zeuden.
    * 1967. 9 moja. Babesetxea ixtekotan egon zen, diru faltaz.
    * 1996. 35 babestu eta zazpi moja daude, Amezketako Teresa Agirrezabala Larreta zuzenduta.
    * 1978. Zahar egoitza berria zabaldu zuten. Lehen egitasmoa 1,954 urtekoa bazen ere, lanak 1976. urtean hasi ziren.


    Babesetxeko mojen kopuruak gora egingo du berriro ere; bederatzi guztira. Oso garai latza jasan behar izan zuten, 1967an Udalbatzarrak
    Urte haretan ixtekotan


    1990etik gaur egunerarte Amezketako Teresa Agirrezabala Larreta da Zaharretxe berriko ama nagusia. Gainerako mojen izenak hauek dira: Felisa Imaz, Francisca Alkorta, Antonia Amundarain, Ascensión Unda, Carmen Inza eta Vicenta Ormazabal.
    ==Ikastetxea==
    1996, 35 babestu eta zazpi moja daude.
    Babestetxea zuzentzeaz gain, urte askotan eskolak eman zituzten:
    * 1896. Herrira etorri eta eskolaurrea antolatu zuten umeendako.
    * 1901. Udalak ahaeginak egin zituen nesken eskola antolatzeko, baina ezin zuen baimenik lortu.
    * 1903. Nesken eskola zabaldu zuten.
    * 1905. Gipuzkoako Gobernadore Zibilak eskola ixteko agindu zion Udalari.
    * 1905.tik aurrera. Azkenean, arazoa konpondu zen. hasierako urteetan 35-40 neska izan zituzten gutxi gora behera.
    * 1923. Uniformea jantzeko araua ezarri zuten, eta 1.940 urtean bertan behera geratu zen.
    * 1940.tik aurrera. Lau urteko mutikoak onartzen zituzten.
    * 1940. 122 neska eskolan (guztira 431 ikasle ziren herrian, horietatik  110 mutil maristetan).
    * 1954. 192 ikasle (guztira 570 ikasle herrian). Ia erdiak sei urtetik beherakoak ziren.
    * 1956. Mesedetako mojek zeuzkaten ikasleak herriko ikasle guztien %25 ziren
    * 1959. 207 ikasle (herriko ikasle guztien %32a). 4 urtetik 6ra 71, 6 urtetik 8ra 34, 8 urtetik 10era 30, 10 urtetik 12ra 46 eta 12 urtetik 14ra 26.
    * 1961. 237 ikasle, horietatik 97 4 eta 6 urte bitartekoak.
    * 1962. 211 ikasle. Etapa honen hasieran Batxilergoa jarri zen.
    * 1967. Ikasle-murrizketa handia: ''Liga de Patronato Local'' delakoak bultzatuta, ikastetxe berria zabaldu zen eta batxilergo ikasle guztiak bertara pasa ziren. Eskolaurrea eta haur-hezkuntza bakarrik geratu ziren.
    * 1972. Atxuri kaleko ikastetxeak behin betiko itxi zituen ateak.


    [[Fitxategi: Kanposantua._Mertzedarien_hilobia_(Juan_Carlos_Astiazarán_2019).jpg | thumb | right| 200px | Mertzedarien hilobia (J.C. Astiazarán 2019)]]
    ==Bukaera==
    2005. urtean, gutxi geratzen zirela eta, mertzedariek alde egiten zuten Soraluzetik. Herriak omenaldia egin zien.


    Ikasteyxea
    Hala ere, mertzedarien hilobiak [[Kanposantua (eu)|kanposantuan]] dirau, sartu eta eskumara.
    Herrira etorri eta eskolaurrea umentzeako 1996
    1901an ahaleginak Udalak, baina ezin, biemnik  ez
    1903 nesken eskola zabaldu. Administrazioak alkateari 1905 ixteko
    Konpondu zen, eta 35-40 neska gutxi gora behera hortik aurrera (1923-1940 uniformea, gero ez)
    1940an, 122 neska joaten ziren Babesetxeko eskoletara (guztira, 431 ikasle herrian, horietatik  maristetan 110)
    Lau urteko mutikoak ere 1940 inguruan
    . 1954an, adibidez, herrian zeuden 570 ikasleetatik 192 ikaslek Babesetxean ikasten zuten; 192 horietatik, erdia baino zerbait gutxiago sei urtetik beherakoak ziren.


    1956an, Mesedetako mojek zeuzkaten ikasleak herriko ikasle guztien %25 ziren, eta 1959an %32, hau da, 207 ikasle honela banatuta:
    • 4 urtetik 6ra = 71
    • 6 urtetik 8ra = 34
    • 8 urtetik 10era = 30
    • 10 urtetik 12ra = 46
    • 12 urtetik 14ra = 26


    1972an alegia, ikastetxea gaimbeheran hasi zen eta azkenik itxi egin zuten. 1961-1962 ikasturtean 237 lagunek ikasi zuten bertan, horietatik 97 ikasle 4 eta 6 urte bitartekoak. Bitxia bada ere, eta agian etorkizunaren iragarpen gisa, hurrengo ikasturtean 26 ikasle gutxiago izan zituen. Etapa honen hasieran Batxilergoa jarri zen
    ==Erreferentziak==
    1967an, Liga de Patronato Local delakoak bultzatuta, Geltoki kaleko ikastetxe mistoa eraiki zen eta Mesedetako lekaimeek ematen zituzten batxilergo-planetako ikasturteak zentro berri horretara pasatu zirenez, ikasle-murrizketa izugarria izan zen. Hala eta guztiz ere, Mesedetako ikastetxeak aurrera jarraitu zuen, eskolaurrea eta haur-hezkuntza bakarrik emateko bazen ere. 1971-1972 ikasturtea bukatu zenean, Atxuri kaleko ikastetxeak behin betiko itxi zituen ateak
    * [[Merzedariak ehun urte Soraluzen (eu) | Merzedariak ehun urte Soraluzen]]. Javier Elorza (Soraluzeko Udala 1.996)


    Eraikuntz aberria
    [[Kategoria: Hezkuntza]]
    1954ko uztailean, hasi mugitzen, 1976-1978 lanak, denak eraikin berria.
    [[Kategoria: Erlijiosoak]]
    Joatea
    [[Kategoria: Andrak]]
    Noiz azkena? Zein geratu zen?

    Hauxe da oraingo bertsioa, 23:49, 28 martxoa 2022 data duena

    Andre Maria Mesedetakoaren Lagundiaren Karitateko Mojek ziren, erdaraz Hermanas de la Caridad de la Congregación de Religiosas de Nuestra Señora de las Mercedes.

    Babesetxeaz arduratzeko ekarri zituzten 1896.ean. Soraluzen 109 urte eman zuten 2005. urtean alde egin baino lehen. Urte horietan eskolak ere eman zituzten (1896-1972).

    Moja talde trinkoa egon da beti, 6-8 lagunekoa.


    Aurrekariak

    Gehiago jakiteko, sakatu hemen.

    XV-XVIII mendeetan Soraluzek bi ospitale izan zituen, hurrenez hurren. Aurrekoa Hirutasun Santuaren Ospitala, Errabal 18 kalean zegoena. Gordetzen den lehen aipamena 1517. urtekoa bada ere, zaharragoa zen.

    XVII mende bukaeran ospitala oso egoera txarrean zegoen, berria eraikitzea erabaki zuten, Errekalde kaleko 1 zenbakiaren ondoan, Maala ermitaren gurutzea dagoen tokian[1]. Ospitalea 1685. urtean hasi zen, eta 1701. urterako bukatuta zegoen. Erruki-Ospitalea deitzen zioten erregistroetan, herriak Madalena esaten zion eta Udalak erabiltzen zuen izen ofiziala Hirutasun Santua zen.

    1759. urtean desegin zen ospitala eta, XVIII. mendea oparoa izanik, arazo handirik ez zen sortu.

    Baina XIX. mendea bestelakoa izan zen, etaurtetan ibili ziren ospital berria egiteko ahaleginetan. Azkenean, eta Isidoro Iturriagak indianoak emandako diruari esker, 1896. urtean Mendizabal etxea alokatu zuten eta Babesetxea antolatu.

    Beste ongile bat Josefa Micaela Maiztegi izan zen, Dama Mikaela. Berak alokatu zien Mendizabal etxea eta, 1901. urtean hil zenean, etxea, lursailak eta dirua utzi zuen Babesetxerako, baina oso baldintza estuetan. 1904.an Udalak baldintzak onartu zituen.


    Mertzedariak Soraluzen

    1986 urtean bertan Mertzedariekin jarri ziren harremanetan, eta Soraluzerako hiru lagun ekarri: Araceli Royo, Bautista Oset eta Gertrudis Mendiguren. Hurrengo urtean, 1897an, Rosenda Santos etorri zen Andaluziatik.

    Araceli Royo jarri zuten bertako buru. Honek denbora gutxi egin zuen Soraluzen: balio handikoa izanik, aurrera egin zuen eta Mesedetako Mojen Lagundiko Ama Nagusi Orokorra izatera iritsi zen.

    1901 Micalea Maiztegi hil zenean, testamentuan eskatu zuen Babesetxea San Vicente de Paul-eko Alaben (Karitateko Alabak) edo beste erlijio-erakunde edo kongregazio baten ardurapean egon dadin. Arestian esan denez, Dama Mikaelak jarritako gainontzeko baldintzak onartu zituen Udalak, baina Mertzedariak Soraluzen jarraitu ziren.


    Irudiak

    Handitzeko sakatu

    • Moja taldea (Sor M. Plazaola 1954)

      Moja taldea
      (Sor M. Plazaola 1954)

    • Moja taldea (V. Gabilondo 1956)

      Moja taldea
      (V. Gabilondo 1956)

    • Moja taldea (V. Etayo 1965)

      Moja taldea
      (V. Etayo 1965)

    • Moja taldea 75 urteurrenean (M. Alberdi 1971)

      Moja taldea 75 urteurrenean
      (M. Alberdi 1971)


    Babesetxea

    Mertzedarien zeregin nagusia Babesetxea eta babestuak zaintzea izan da. Bilakaera honako hau izan da:

    • 1896. Zazpi babestu eta hiru moja.
    • 1897. Izurriteak zirela eta, babestuen kopurua dezente handitu zen. Lau moja ziren.
    • 1920. 11 babestu eta 6 moja zeuden, Arrasateko Victoria Arinek zuzenduta.
    • 1935. 15 babestu (adinen batezbestekoa 54 urtekoa) eta 6 moja (bataz-beteko adina 31 urte), Margarita Larrañagaren zuzendaritzapean. Une horretan, Babesetxeak 19 ohe zeuzkan.
    • 1937. Gerra denbora. Beste 14 pertsona sartu ziren, 29 babestu guztira.
    • 1940.ko hamarkada. Babestuen kopurua hamar bat pertsonakoa zen.
    • 1955. 19babestu eta 9 moja zeuden.
    • 1967. 9 moja. Babesetxea ixtekotan egon zen, diru faltaz.
    • 1996. 35 babestu eta zazpi moja daude, Amezketako Teresa Agirrezabala Larreta zuzenduta.
    • 1978. Zahar egoitza berria zabaldu zuten. Lehen egitasmoa 1,954 urtekoa bazen ere, lanak 1976. urtean hasi ziren.


    Ikastetxea

    Babestetxea zuzentzeaz gain, urte askotan eskolak eman zituzten:

    • 1896. Herrira etorri eta eskolaurrea antolatu zuten umeendako.
    • 1901. Udalak ahaeginak egin zituen nesken eskola antolatzeko, baina ezin zuen baimenik lortu.
    • 1903. Nesken eskola zabaldu zuten.
    • 1905. Gipuzkoako Gobernadore Zibilak eskola ixteko agindu zion Udalari.
    • 1905.tik aurrera. Azkenean, arazoa konpondu zen. hasierako urteetan 35-40 neska izan zituzten gutxi gora behera.
    • 1923. Uniformea jantzeko araua ezarri zuten, eta 1.940 urtean bertan behera geratu zen.
    • 1940.tik aurrera. Lau urteko mutikoak onartzen zituzten.
    • 1940. 122 neska eskolan (guztira 431 ikasle ziren herrian, horietatik 110 mutil maristetan).
    • 1954. 192 ikasle (guztira 570 ikasle herrian). Ia erdiak sei urtetik beherakoak ziren.
    • 1956. Mesedetako mojek zeuzkaten ikasleak herriko ikasle guztien %25 ziren
    • 1959. 207 ikasle (herriko ikasle guztien %32a). 4 urtetik 6ra 71, 6 urtetik 8ra 34, 8 urtetik 10era 30, 10 urtetik 12ra 46 eta 12 urtetik 14ra 26.
    • 1961. 237 ikasle, horietatik 97 4 eta 6 urte bitartekoak.
    • 1962. 211 ikasle. Etapa honen hasieran Batxilergoa jarri zen.
    • 1967. Ikasle-murrizketa handia: Liga de Patronato Local delakoak bultzatuta, ikastetxe berria zabaldu zen eta batxilergo ikasle guztiak bertara pasa ziren. Eskolaurrea eta haur-hezkuntza bakarrik geratu ziren.
    • 1972. Atxuri kaleko ikastetxeak behin betiko itxi zituen ateak.
    Mertzedarien hilobia (J.C. Astiazarán 2019)

    Bukaera

    2005. urtean, gutxi geratzen zirela eta, mertzedariek alde egiten zuten Soraluzetik. Herriak omenaldia egin zien.

    Hala ere, mertzedarien hilobiak kanposantuan dirau, sartu eta eskumara.


    Erreferentziak

    1. ↑ Madalena ermita hau inoiz ez zen eraiki, baina gurutzea orandik gordetzen da, Errekalde eta Atxuri artean.
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Mertzedariak_(eu)&oldid=27950"(e)tik jasota