«Jeltzaleak (1923 arte) (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

    Sorapediatik
    No edit summary
    No edit summary
     
    (Erabiltzaile berak tartean egindako 16 ekarpen ez dira erakusten)
    4. lerroa: 4. lerroa:


    ==Zerrendan agertzen direnak==
    ==Zerrendan agertzen direnak==
    Sarrera honetan lantzen den zerrenda Mikel Aizpuruak osatutakoa da, ''Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923'' artikuluan argitaratua. Soraluzeri lotutakoak hartu dira bakarrik.
    Sarrera honetan lantzen den zerrenda Mikel Aizpuruak osatutakoa da, ''Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923'' artikuluan argitaratua. Soraluzeri lotutakoak hartu dira bakarrik eta. ahal izan denean, Donostiako elizbarrutiko "Mendez mende" datu basetik hartutako jaiotegunekin osatu.


    Guztira 109 izen dira<ref>Jatorrizko zerrendak 110 izen ditu, baina ematen du izen bat bikoiztuta dagoela.</ref>, gizonezkoak denak.
    Guztira 108 izen dira<ref>Jatorrizko zerrendak 110 izen ditu, baina ematen du bi izen bikoiztuta daudela.</ref>, gizonezkoak denak.


    Egileak berak dioenez, orduko Gipuzkoako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegiaren aztarnarik ez dagoenez, prentsa abertzalearen azterketa sistematikoa izan da iturri nagusia, handik eta hemendik aurkitutako abertzaleen eta bazkideen zerrendekin osatua. Inor zerrenda honetan agertzeak ez du esan nahi derrigorrez bizi guztiko jelkideak izan zenik, baizik eta inoiz abertzale moduan hartu izan zela.
    Egileak berak dioenez, orduko Gipuzkoako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegiaren aztarnarik ez dagoenez, prentsa abertzalearen azterketa sistematikoa izan da iturri nagusia, handik eta hemendik aurkitutako abertzaleen eta bazkideen zerrendekin osatua. Inor zerrenda honetan agertzeak ez du esan nahi derrigorrez bizi guztiko jelkideak izan zenik, baizik eta inoiz abertzale moduan hartu izan zela.
    12. lerroa: 12. lerroa:
    Ogibidea eta adina lortzeko, berriz, hauteskunde-erroldak erabili ditu egileak, bertan agertzen zelako. Baina bi akats ditu baliabide horrek: batetik, ez dira hogeita bost urtetik azpikoak azaltzen eta bestetik, ogibideari dagokionez, ez dira beti oso zehatzak izaten erroldak.
    Ogibidea eta adina lortzeko, berriz, hauteskunde-erroldak erabili ditu egileak, bertan agertzen zelako. Baina bi akats ditu baliabide horrek: batetik, ez dira hogeita bost urtetik azpikoak azaltzen eta bestetik, ogibideari dagokionez, ez dira beti oso zehatzak izaten erroldak.


    Mikel Aizpuruaren lan hau (eta Soraluzeko jeltzaleen zerrenda) 1923.ean bukatzen da: irailak 23an Miguel Primo de Rivera jeneralak estatu kolpea eman zuen Espainian, eta alderdiaren jarduna eten zen.
    Mikel Aizpuruaren lan hau (eta Soraluzeko jeltzaleen zerrenda) 1923. artekoa da: irailak 23an Miguel Primo de Rivera jeneralak estatu kolpea eman zuen Espainian, eta alderdiaren jarduna eten zen.


       
       
    [[Fitxategi: EAJ-PNV_(1904-1923)._Lehen_agerpenak.png | thumb | left | 400px | Lehen agerpenak urteka]]
    ==Lehen aipamenak==
    ==Lehen aipamenak==
    (grafikoa sartu)
    Zerrendak pertsona bakoitzaren lehen aipamena jasotzen du; hau da, noiz agertzen den abertzaleekin lotuta lehengo aldiz.
    Zerrendak pertsona bakoitzaren lehen aipamena jasotzen du; hau da, noiz agertzen den abertzaleekin lotuta lehengo aldiz.


    Lau urte nabarmentzen dira: 1909 (9 izen berri), 1911 (beste 9), 1918 (10 gehiago) eta 1923 (20 izen berri).
    100 lagunen datuak dauzkagu, eta lau urte nabarmentzen dira. 9 izenekin 1909, 1911 eta 1918; eta 20 izen berrikin 1923 urtea.


    Erabilitako iturriekin (gogoratu urte haietako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegirik gordetzen ez dela) ezin esan pertsona horiek urte zehatz horietan alderdiaren inguruan bildu zirenik. Baina prentsa abertzalearen helburu bat mugimendua hauspotzea zenez, pentsa daiteke zale berrien izenak argitaratzeko prest egongo zirela.
    Erabilitako iturriekin (gogoratu urte haietako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegirik gordetzen ez dela) ezin esan pertsona horiek urte zehatz horietan alderdiaren inguruan bildu zirenik. Baina prentsa abertzalearen helburu bat mugimendua hauspotzea zenez, pentsa daiteke zale berrien izenak lehen baitlehen argitaratzeko prest egongo zirela.


    Nabarmentzekoa da oso 1923.eko "arrakasta": 10 izen, guztien %10a. Urte honetan ziklo bat itxi zen, Primo de Riveraeren diktadurak alderdiaren martxa eten zuen eta.
    Nabarmentzekoa da oso 1923.eko "arrakasta": 20 izen, guztien %20a. Urte honetan ziklo bat itxi zen, Primo de Riveraren diktadurak alderdiaren martxa eten zuen eta.




    ==Lanbideak==
    [[Fitxategi: EAJ-PNV_(1904-1923)._Adinak.png | thumb | right | 400px | Lehen agerpenaren adinak]]
    (grafikoa sartu)
    ==Adinak==
    Mikel Aizpuruk bildutako datuek oso alderdi gaztea irudikatzen dute.


    Lanbideei dagokienez, hiru alde nabarmentzen dira. Alde batetik, "ogibide gabeko"en kopuru altua: XXX lagun. Lanbideak orduko zentso elektoraletik jaso direnez, honek esan nahi du XXX lagun hauek oso gazte zirela 1923.ean.
    Alde batetik, 31 lagunei buruz ez daukagu daturik: ez jaioteguna (bataio errejistro publikoak 1900 urte artekoak dira), ezta lanbidea (ez dira errolda elektoraletan agertzen). Beste moduan esanda, beren izena lehen aldiz aitatu zenean 22 urte izango zuten, asko jota.


    Lanbide ezaguna dutenen artean (YYY lagun), ZZZ armagintzari lotuak ziren: armaginak gehienak, artean arma lantegien ugazabak ere agertzen dira.
    Badauzkagu, berriz, 69 lagunen datuak. Grafikoan agertzen denez, gehienak (%67a) ez zuten 30 urte alderdiarekin lotu zirenean.


    Azkenik, XXX baserritar agertzen dira (% 9a). Aurreiritzi eta esterotipo batzuren kontra (abertzale = baserritarra), abertzaletasuna kaletik baserrira mugitu zen; askoren begietan nekazariak "euskaldunagoak" izango ziren, baina aldi berean tradizionalagoak; eta asko eta asko maizterrak zirenez, jabeen iritzi eta presioek eragin handia zuten. Soraluze oso herri industriala izanik, "kaletar" joera hau nabarmenagoa da.
    Beste muturrean, 50 urtetik gorako 5 izen besterik ez dira aipatzen:


    Felipe Larrea Aldazabal (51), Clementino Bolumburu Ojanguren (52), Crisóstomo Gallastegui (56), Rafael Echeberria Jauregi (61) eta Claudio Arizaga Arozabe (63).


    ==Adinak==
    (grafikoa sartu)


    Mikel Aizpuruk bildutako datuek oso alderdi gaztea irudikatzen dute.
    [[Fitxategi: EAJ-PNV_(1904-1923)._Lanbideak.png | thumb | left | 400px | Lanbide taldeak]]
    ==Lanbideak==
    Lanbideei dagokienez, Mikel Aizpuruk hamabi taldetan sailkatu ditu. Soraluzen bi talde nabarmentzen dira: "ogibide ezezaguna" dutenak eta langile mekanikoak.


    Alde batetik, XXX lagunei buruz ez daukagu daturik: ez jaioteguna (bataio errejistro publikoak 1900 urte artekoak dira), ezta lanbidea (ez dira errolda elektoraletan agertzen). Beste moduan esanda, beren izena lehen aldiz aitatu zenean 22 urte izango zuten, asko jota.
    "Ogibide ezezagun"eko 42 lagun daude zerrendan (%39a). Lanbideak orduko zentso elektoraletik jaso direnez, honek esan nahi du 42 lagun hauek oso gazte zirela 1923.ean, orduko hautesle erroldan agertzen ez zirelako.


    Badauzkagu, berriz, YYY lagunen datuak. Grafikoan agertzen denez, gehienak (% xxxa) ez zuten 30 urte alderdiarekin lotu zirenean.  
    Lanbide ezaguna dutenen artean (65 lagun), 42 langile mekanikoak ziren (%39a), bat kenduta beste 41ak armaginak. Honetaz gain, beste hiru lagun armagintza zuten lanbidea, baina ugazabak kasu honetan.


    Beste muturrean, 50 urtetik gorakoak 4 izen besterik ez dira aipatzen:
    Azkenik, beste bi talde apalagoak aitatu behar dira: bere kasako negozioak zituztenak (6) eta nekazari/ baserritarrak (7). Aurreiritzi eta estereotipo batzuren kontra (abertzale = baserritarra), abertzaletasuna kaletik baserrira etorri zen; askoren begietan nekazariak "euskaldunagoak" izango ziren, baina aldi berean tradizionalagoak; eta asko eta asko maizterrak zirenez, jabeen iritzi eta presioek eragin handia zuten. Soraluze oso herri industriala izanik, "kaletar" joera hau nabarmenagoa da.




    [[Fitxategi: EAJ-PNV_(1904-1923)._Kargu_politikoak.png | thumb | left | 400px | Kargu politikoak]]
    ==Kargu politikoak==
    ==Kargu politikoak==
    (grafikoa sartu)
    108 izenengatik, 20 urte horietan (1904-1923) 44 lagunek karguren bat bete zuten, alderdi barruan edota udalean. Partehartze honek erakusten du jelkideen konpromezua alderdiarekin.
    109 izenengatik, 20 urte horietan (1904-1923) 44 lagunek karguren bat bete zuten, alderdi barruan edota udalean. Partehartze honek erakusten du jelkideen konpromezua alderdiarekin.


    ===Herriko alderdian===
    ===Herriko alderdian===
    60. lerroa: 61. lerroa:
    Lehendakariordeak, berriz, zazpi aipatzen dira: Benito Alberdi Ramirez, Lino Alberdi, Patricio Arluziaga, Juan Azurmendi, Rufino Bascaran, [[Ander Ezenarro (eu)|Andres Ecenarro]]  eta Jose Maria Leturiondo.
    Lehendakariordeak, berriz, zazpi aipatzen dira: Benito Alberdi Ramirez, Lino Alberdi, Patricio Arluziaga, Juan Azurmendi, Rufino Bascaran, [[Ander Ezenarro (eu)|Andres Ecenarro]]  eta Jose Maria Leturiondo.


    Idazkariak:
    Hamar idazkari izan ziren: Martin Arana, Claudio Arizaga Arozabe, Alfonso Artolazabal, Eustaquio Castañares Larreategui, Eusebio Castañares, Tiburcio Castañares, Juan Garmendia ''Zeleta'', Venancio Iñurrieta, Timoteo Lascurain, Timoteo Lazcano eta Lazaro Treviño Artiz.
    Diruzainak:
     
    Zuzendaritzak mahaikideak:
    Diruzainak, berriz, bost besterik ez: Lorenzo Amuchastegui Oregi, Rafael Echevarria, Rafael Iriondo Arriola, Kepa Iriondo eta Emilio Zabala.
     
    Azkenik, Zuzendaritzako mahaikideak zeuden: Gregorio Alberdi Alberdi, Isaac Alday Arcaruz, Pedro Basauri Lete, Gregorio Bollain Arana, Rafael Gallastegi, Angel Garmendia, Prudencio Lascurain, Pedro Moniozguren, Demetrio Oregui, Rufo Oregui eta Ignacio Ucin.


    ===Ordezkariak===
    ===Ordezkariak===
    70. lerroa: 73. lerroa:


    ===Udaletxean===
    ===Udaletxean===
    Alkatea
    Epe honen bukaeran (1920) Soraluze alkatea EAJrena izan zen: Jose Sesma Bustinduy.
    Zinegotziak
     
    Lau jeltzale izan ziren zinegotzi: Isaac Alday Arcaruz, Asensio Gabilondo, Julio Igarzabal Olano eta Lazaro Treviño Artiz.
     
     
    ==Jeltzaleen zerrenda (1904-1923)==


    ::{| class="wikitable" align="center" style="text-align:left"
    !  style="background:Orange" | Izen-abizenak
    !  style="background:Orange" | Jaio urtea
    !  style="background:Orange" | Lanbidea
    !  style="background:Orange" | Agerpena
    !  style="background:Orange" | Urteak
    |-
    |  Higinio Aguirrebeña Leceta || 1896 || (ezezaguna) || 1916 || 20
    |-
    |  Gregorio Alberdi Alberdi || 1867 || Armagina || 1913 || 46
    |-
    |  Benito Alberdi Ramirez || 1884 || Lima pikatzailea || 1916 || 32
    |-
    |  Ventura Alberdi Azcarate || 1892 || Armagina || 1918 || 26
    |-
    |  Lino Alberdi Arregui || 1898 || Armagina || 1918 || 20
    |-
    |  Severiano Alberdi Arregui || 1900 || (ezezaguna) || 1920 || 20
    |-
    |  Isaac Alday Arcaruz || 1889 || Armagina || 1917 || 28
    |-
    |  Pedro Aldazabal  || 1880 || Armagina || 1919 || 39
    |-
    |  Toribio Altuna  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Lorenzo Amuchastegui Oregi || 1886 || Lantegia || 1910 || 24
    |-
    |  Victoriano Aramburu  ||  || (ezezaguna) || 1916 ||
    |-
    |  Martin Arana  ||  || (ezezaguna) || 1921 ||
    |-
    |  Ignacio Aranguren  || 1864 || Arma lantegia || 1905 || 41
    |-
    |  Eugenio Argarate  || 1873 || Armagina || 1919 || 46
    |-
    |  Isaac Argarate  ||  || (ezezaguna) || 1920 ||
    |-
    |  Claudio Arizaga Arroiabe || 1852 || Armagina || 1915 || 63
    |-
    |  Eusebio Arizaga Arizaga || 1882 || Industriala || 1909 || 27
    |-
    |  José Arluziaga  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Patricio Arluziaga Garitano || 1864 || Armagina || 1909 || 45
    |-
    |  Jacinto Arsuaga  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Rafael Arsuaga  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Antonio Artojoiogi  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Alfonso Artolazabal Yzaguirre || 1893 || (ezezaguna) || 1912 || 19
    |-
    |  Faustino Artolazabal  || 1878 || Armagina || 1907 || 29
    |-
    |  Felipe Artolazabal  ||  || (ezezaguna) || 1912 ||
    |-
    |  Vicente Arzelus  ||  || (ezezaguna) || 1908 ||
    |-
    |  Manuel Astigarraga Echaniz || 1872 || Armagina || 1913 || 41
    |-
    |  Juan Azurmendi  || 1880 || Errementaria || 1909 || 29
    |-
    |  Pedro Balanzategui  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Pedro Miguel Basauri Lete || 1894 || Armagina || 1916 || 22
    |-
    |  Santos Basauri  || 1884 || Igeltseroa || 1904 || 20
    |-
    |  Rufino Bascaran  || 1888 || Armagina || 1913 || 25
    |-
    |  Eusebio Bereicua Berrondo || 1873 || Baserritarra || 1905 || 32
    |-
    |  Anacleto Berrando Osa || 1883 || Armagina || 1918 || 35
    |-
    |  Doroteo Biritxinaga Suñaga || 1880 || (ezezaguna) ||  ||
    |-
    |  Gregorio Bollain Arana || 1887 || Armagina || 1911 || 24
    |-
    |  Clementino Bolumburu Ojanguren || 1871 || Armagina || 1923 || 52
    |-
    |  Eustaquio Castañares Larreategui || 1891 || Armagina || 1919 || 28
    |-
    |  Eusebio Castañares  || 1861 || (ezezaguna) || 1909 || 48
    |-
    |  Tiburcio Castañares  || 1898 || (ezezaguna) || 1918 || 20
    |-
    |  Andres Castañares  || 1895 || (ezezaguna) || 1920 || 25
    |-
    |  Jose Cortaberria  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Damian Ecenarro Querejeta || 1888 || Armagina || 1911 || 23
    |-
    |  Andres Timoteo Ecenarro Qeregeta || 1881 || Armagina || 1912 || 31
    |-
    |  Imanol Echeberria  ||  ||  || 1914 ||
    |-
    |  Rafael Echeberria Jauregi || 1862 || Armagina || 1923 || 61
    |-
    |  Eusebio Eguren Arroiabe || 1864 || Sakristaua ||  ||
    |-
    |  Juan Eizaguirre  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Sotero Eladio Elisburu Elizburu || 1890 || Armagina || 1915 || 25
    |-
    |  Fernando Esnal  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Asensio Gabilondo  || 1884 || Armagina || 1910 || 26
    |-
    |  Rufino Gabilondo Echaniz || 1895 || Armagina || 1918 || 23
    |-
    |  Candido Gallastegi  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Rafael Gallastegi Arruti || 1884 || Armagina || 1909 || 25
    |-
    |  Crisóstomo Gallastegui Uriarte || 1861 || Arotza || 1917 || 56
    |-
    |  Pedro Valerio Gardoki Rementeria || 1863 || Armagina || 1911 || 48
    |-
    |  Pedro Garitagoitia  || 1884 || Armagina || 1913 || 29
    |-
    |  Angel Garmendia  ||  || (ezezaguna) || 1918 ||
    |-
    |  José Garmendia  || 1890 || Armagina ||  ||
    |-
    |  Juan Garmendia  || 1898 || Saltzailea || 1914 || 16
    |-
    |  Francisco Goicoechea  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  José León Goicoechea Egaña || 1894 || Armagina ||  ||
    |-
    |  Juan Goicoechea  ||  || (ezezaguna) ||  ||
    |-
    |  Julian Goikoerrota  ||  || (ezezaguna) || 1909 ||
    |-
    |  Félix Ibargutxi  ||  || (ezezaguna) ||  ||
    |-
    |  Julio Ygarzabal Olano || 1881 || Baserritarra || 1920 || 39
    |-
    |  Venancio Iñurrieta  || 1894 || Armagina || 1911 || 17
    |-
    |  Laureano Yraolagoitia Lascurain || 1867 || Baserritarra || 1911 || 44
    |-
    |  Jose Rafael Yriondo Arriola || 1891 || Armagina || 1916 || 25
    |-
    |  Cosme Iriondo Arriola ||  || (ezezaguna) || 1920 ||
    |-
    |  Kepa (Pedro) Iriondo Arriola || 1894 || Armagina || 1915 || 21
    |-
    |  Ricardo Juaristi  ||  || (ezezaguna) || 1921 ||
    |-
    |  Luis Lacuesta Gómez || 1881 || Dendaria || 1905 || 24
    |-
    |  Victor Lacuesta Gómez || 1891 || Jostuna || 1919 || 28
    |-
    |  Antonio Larrañaga  || 1884 || Armagina || 1911 || 27
    |-
    |  Felipe Larrea Aldazabal || 1860 || Errementaria || 1911 || 51
    |-
    |  Jose Lascurain  ||  || Baserritarra || 1923 ||
    |-
    |  Prudencio Lascurain Leturiondo || 1890 || Armagina || 1915 || 25
    |-
    |  Timoteo Lascurain Ganusa ||  || (ezezaguna) || 1918 ||
    |-
    |  Timoteo Lazcano  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Juan Jose Lete Oregi || 1884 || Industrial armagina || 1907 || 23
    |-
    |  José María Leturiondo Argarate || 1889 || Armagina || 1909 || 20
    |-
    |  Facundo Maiztegi Lizarralde || 1884 || Arma lantegia || 1911 || 27
    |-
    |  Raimundo Maiztegi  ||  || (ezezaguna) || 1918 ||
    |-
    |  Ramón Maiztegi Achotegui || 1894 || Baserritarra || 1917 || 23
    |-
    |  Segundo Maiztegi Areta || 1882 || Baserritarra || 1911 || 29
    |-
    |  Angel Mendia  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Pedro Francisco Muniozguren Artolazabal || 1886 || (ezezaguna) || 1918 || 32
    |-
    |  Carlos Navas Arroyabe || 1878 || Baserritarra || 1912 || 34
    |-
    |  Candido Ondarra  || 1883 || Armagina || 1909 || 26
    |-
    |  Demetrio Oregui Elorza || 1885 || (ezezaguna) || 1922 || 37
    |-
    |  Roque Oregui  ||  || (ezezaguna) || 1914 ||
    |-
    |  Rufo Oregui Larrañaga || 1895 || (ezezaguna) || 1915 || 20
    |-
    |  Miguel Ormaechea  ||  || (ezezaguna) || 1920 ||
    |-
    |  Vicente Ormaechea  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Carlos Andres Ysidoro Orueta Yturriaga || 1896 || Medikua || 1915 || 19
    |-
    |  Sabin Osa  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  José Francisco Sesma Bustinduy || 1884 || Armagina || 1912 || 28
    |-
    |  Eustaquio Sesma Echabe || 1885 || Armagina || 1910 || 25
    |-
    |  Florencio Sesma Echabe || 1890 || Armagina || 1912 || 22
    |-
    |  Jose Lazaro Trebiño Artiz || 1883 || Dendaria || 1908 || 25
    |-
    |  Julio Ucin Aristi || 1894 || Armagina || 1923 || 29
    |-
    |  Ignacio Ucin Aristi || 1894 || Armagina || 1915 || 21
    |-
    |  Pascual Urcelay  ||  || (ezezaguna) ||  ||
    |-
    |  David Zabala  ||  || (ezezaguna) || 1923 ||
    |-
    |  Emilio Zabala  || 1880 || Armagina || 1909 || 29
    |-
    |  Miguel Ygnacio (Mikel) Zubizarreta Ganchegui || 1888 || Armagina || 1919 || 31
    |}


    ==Jeltzaleen zerrenda==
    Gerra ostean, zerrenda honetako 16 lagun auzipetu zituzten [[Erantzukizun Politikoen Legea (eu)|Erantzukizun Politikoen Legearen]] harira, herriko beste lagun asko eta askoren artean: Ander Ecenarro, Lino Alberdi, Isaac Alday, Pedro Miguel Basauri, Tiburcio Castañares, Andres Castañares, Fernando Esnal, Asensio Gabilondo, Julio Ygarzabal, Kepa Iriondo, Ricardo Juaristi, Timoteo Lascurain, Juan Jose Lete, Jose Lazaro Trebiño eta Ignacio Ucin.




    Hauxe da oraingo bertsioa, 23:36, 9 martxoa 2022 data duena

    EAJ-PNV. Donostiko Euzko Gaztedia.jpg
    Oharra: Sarrera hau sortzeko, Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923 artikulua erabili izan da (Mikel Aizpurua Murua 2015).
    Oharra: Sarrera hau jeltzaleei dagokie. Sasoiko alderdiari buruzko sarrera irakurtzeko, sakatu hemen.

    Zerrendan agertzen direnak

    Sarrera honetan lantzen den zerrenda Mikel Aizpuruak osatutakoa da, Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923 artikuluan argitaratua. Soraluzeri lotutakoak hartu dira bakarrik eta. ahal izan denean, Donostiako elizbarrutiko "Mendez mende" datu basetik hartutako jaiotegunekin osatu.

    Guztira 108 izen dira[1], gizonezkoak denak.

    Egileak berak dioenez, orduko Gipuzkoako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegiaren aztarnarik ez dagoenez, prentsa abertzalearen azterketa sistematikoa izan da iturri nagusia, handik eta hemendik aurkitutako abertzaleen eta bazkideen zerrendekin osatua. Inor zerrenda honetan agertzeak ez du esan nahi derrigorrez bizi guztiko jelkideak izan zenik, baizik eta inoiz abertzale moduan hartu izan zela.

    Ogibidea eta adina lortzeko, berriz, hauteskunde-erroldak erabili ditu egileak, bertan agertzen zelako. Baina bi akats ditu baliabide horrek: batetik, ez dira hogeita bost urtetik azpikoak azaltzen eta bestetik, ogibideari dagokionez, ez dira beti oso zehatzak izaten erroldak.

    Mikel Aizpuruaren lan hau (eta Soraluzeko jeltzaleen zerrenda) 1923. artekoa da: irailak 23an Miguel Primo de Rivera jeneralak estatu kolpea eman zuen Espainian, eta alderdiaren jarduna eten zen.


    Lehen agerpenak urteka

    Lehen aipamenak

    Zerrendak pertsona bakoitzaren lehen aipamena jasotzen du; hau da, noiz agertzen den abertzaleekin lotuta lehengo aldiz.

    100 lagunen datuak dauzkagu, eta lau urte nabarmentzen dira. 9 izenekin 1909, 1911 eta 1918; eta 20 izen berrikin 1923 urtea.

    Erabilitako iturriekin (gogoratu urte haietako Eusko Alderdi Jeltzalearen Agiritegirik gordetzen ez dela) ezin esan pertsona horiek urte zehatz horietan alderdiaren inguruan bildu zirenik. Baina prentsa abertzalearen helburu bat mugimendua hauspotzea zenez, pentsa daiteke zale berrien izenak lehen baitlehen argitaratzeko prest egongo zirela.

    Nabarmentzekoa da oso 1923.eko "arrakasta": 20 izen, guztien %20a. Urte honetan ziklo bat itxi zen, Primo de Riveraren diktadurak alderdiaren martxa eten zuen eta.


    Lehen agerpenaren adinak

    Adinak

    Mikel Aizpuruk bildutako datuek oso alderdi gaztea irudikatzen dute.

    Alde batetik, 31 lagunei buruz ez daukagu daturik: ez jaioteguna (bataio errejistro publikoak 1900 urte artekoak dira), ezta lanbidea (ez dira errolda elektoraletan agertzen). Beste moduan esanda, beren izena lehen aldiz aitatu zenean 22 urte izango zuten, asko jota.

    Badauzkagu, berriz, 69 lagunen datuak. Grafikoan agertzen denez, gehienak (%67a) ez zuten 30 urte alderdiarekin lotu zirenean.

    Beste muturrean, 50 urtetik gorako 5 izen besterik ez dira aipatzen:

    Felipe Larrea Aldazabal (51), Clementino Bolumburu Ojanguren (52), Crisóstomo Gallastegui (56), Rafael Echeberria Jauregi (61) eta Claudio Arizaga Arozabe (63).


    Lanbide taldeak

    Lanbideak

    Lanbideei dagokienez, Mikel Aizpuruk hamabi taldetan sailkatu ditu. Soraluzen bi talde nabarmentzen dira: "ogibide ezezaguna" dutenak eta langile mekanikoak.

    "Ogibide ezezagun"eko 42 lagun daude zerrendan (%39a). Lanbideak orduko zentso elektoraletik jaso direnez, honek esan nahi du 42 lagun hauek oso gazte zirela 1923.ean, orduko hautesle erroldan agertzen ez zirelako.

    Lanbide ezaguna dutenen artean (65 lagun), 42 langile mekanikoak ziren (%39a), bat kenduta beste 41ak armaginak. Honetaz gain, beste hiru lagun armagintza zuten lanbidea, baina ugazabak kasu honetan.

    Azkenik, beste bi talde apalagoak aitatu behar dira: bere kasako negozioak zituztenak (6) eta nekazari/ baserritarrak (7). Aurreiritzi eta estereotipo batzuren kontra (abertzale = baserritarra), abertzaletasuna kaletik baserrira etorri zen; askoren begietan nekazariak "euskaldunagoak" izango ziren, baina aldi berean tradizionalagoak; eta asko eta asko maizterrak zirenez, jabeen iritzi eta presioek eragin handia zuten. Soraluze oso herri industriala izanik, "kaletar" joera hau nabarmenagoa da.


    Kargu politikoak

    Kargu politikoak

    108 izenengatik, 20 urte horietan (1904-1923) 44 lagunek karguren bat bete zuten, alderdi barruan edota udalean. Partehartze honek erakusten du jelkideen konpromezua alderdiarekin.

    Herriko alderdian

    Euzko Alderdi Jeltzalea Uri Batzarretan antolatzen zen, eta berauek zuzentzeko Uri Buru Batzarrak aukeratzen zituzten, mahaikidez osatua. Uri Buru Batzarrak lehendakaria, lehendakariordea, idazkaria eta diruzaina izaten zuen.

    Zortzi lehendakari aipatzen dira Soraluzen: Damian Ecenarro Querejeta, Asensio Gabilondo, Valerio Gardoki, Juan Jose Lete Oregi, Facundo Maiztegi, Jose Sesma Bustinduy, Eustaquio Sesma Echabe eta Florencio Sesma Echabe.

    Lehendakariordeak, berriz, zazpi aipatzen dira: Benito Alberdi Ramirez, Lino Alberdi, Patricio Arluziaga, Juan Azurmendi, Rufino Bascaran, Andres Ecenarro eta Jose Maria Leturiondo.

    Hamar idazkari izan ziren: Martin Arana, Claudio Arizaga Arozabe, Alfonso Artolazabal, Eustaquio Castañares Larreategui, Eusebio Castañares, Tiburcio Castañares, Juan Garmendia Zeleta, Venancio Iñurrieta, Timoteo Lascurain, Timoteo Lazcano eta Lazaro Treviño Artiz.

    Diruzainak, berriz, bost besterik ez: Lorenzo Amuchastegui Oregi, Rafael Echevarria, Rafael Iriondo Arriola, Kepa Iriondo eta Emilio Zabala.

    Azkenik, Zuzendaritzako mahaikideak zeuden: Gregorio Alberdi Alberdi, Isaac Alday Arcaruz, Pedro Basauri Lete, Gregorio Bollain Arana, Rafael Gallastegi, Angel Garmendia, Prudencio Lascurain, Pedro Moniozguren, Demetrio Oregui, Rufo Oregui eta Ignacio Ucin.

    Ordezkariak

    Soraluzeko ordezkaria alderdiaren beste erakundeetan pertsona bakarra agertzen da, Ignacio Aranguren, Soraluzeko jeltzale lehenetarikoa.

    Behin baino gehiago bete zuen lan hau, bi modutan agertzen da eta: ordezkaria eta Batzar Nagusiko ordezkaria.

    Udaletxean

    Epe honen bukaeran (1920) Soraluze alkatea EAJrena izan zen: Jose Sesma Bustinduy.

    Lau jeltzale izan ziren zinegotzi: Isaac Alday Arcaruz, Asensio Gabilondo, Julio Igarzabal Olano eta Lazaro Treviño Artiz.


    Jeltzaleen zerrenda (1904-1923)

    Izen-abizenak Jaio urtea Lanbidea Agerpena Urteak
    Higinio Aguirrebeña Leceta 1896 (ezezaguna) 1916 20
    Gregorio Alberdi Alberdi 1867 Armagina 1913 46
    Benito Alberdi Ramirez 1884 Lima pikatzailea 1916 32
    Ventura Alberdi Azcarate 1892 Armagina 1918 26
    Lino Alberdi Arregui 1898 Armagina 1918 20
    Severiano Alberdi Arregui 1900 (ezezaguna) 1920 20
    Isaac Alday Arcaruz 1889 Armagina 1917 28
    Pedro Aldazabal 1880 Armagina 1919 39
    Toribio Altuna (ezezaguna) 1923
    Lorenzo Amuchastegui Oregi 1886 Lantegia 1910 24
    Victoriano Aramburu (ezezaguna) 1916
    Martin Arana (ezezaguna) 1921
    Ignacio Aranguren 1864 Arma lantegia 1905 41
    Eugenio Argarate 1873 Armagina 1919 46
    Isaac Argarate (ezezaguna) 1920
    Claudio Arizaga Arroiabe 1852 Armagina 1915 63
    Eusebio Arizaga Arizaga 1882 Industriala 1909 27
    José Arluziaga (ezezaguna) 1923
    Patricio Arluziaga Garitano 1864 Armagina 1909 45
    Jacinto Arsuaga (ezezaguna) 1923
    Rafael Arsuaga (ezezaguna) 1923
    Antonio Artojoiogi (ezezaguna) 1923
    Alfonso Artolazabal Yzaguirre 1893 (ezezaguna) 1912 19
    Faustino Artolazabal 1878 Armagina 1907 29
    Felipe Artolazabal (ezezaguna) 1912
    Vicente Arzelus (ezezaguna) 1908
    Manuel Astigarraga Echaniz 1872 Armagina 1913 41
    Juan Azurmendi 1880 Errementaria 1909 29
    Pedro Balanzategui (ezezaguna) 1923
    Pedro Miguel Basauri Lete 1894 Armagina 1916 22
    Santos Basauri 1884 Igeltseroa 1904 20
    Rufino Bascaran 1888 Armagina 1913 25
    Eusebio Bereicua Berrondo 1873 Baserritarra 1905 32
    Anacleto Berrando Osa 1883 Armagina 1918 35
    Doroteo Biritxinaga Suñaga 1880 (ezezaguna)
    Gregorio Bollain Arana 1887 Armagina 1911 24
    Clementino Bolumburu Ojanguren 1871 Armagina 1923 52
    Eustaquio Castañares Larreategui 1891 Armagina 1919 28
    Eusebio Castañares 1861 (ezezaguna) 1909 48
    Tiburcio Castañares 1898 (ezezaguna) 1918 20
    Andres Castañares 1895 (ezezaguna) 1920 25
    Jose Cortaberria (ezezaguna) 1923
    Damian Ecenarro Querejeta 1888 Armagina 1911 23
    Andres Timoteo Ecenarro Qeregeta 1881 Armagina 1912 31
    Imanol Echeberria 1914
    Rafael Echeberria Jauregi 1862 Armagina 1923 61
    Eusebio Eguren Arroiabe 1864 Sakristaua
    Juan Eizaguirre (ezezaguna) 1923
    Sotero Eladio Elisburu Elizburu 1890 Armagina 1915 25
    Fernando Esnal (ezezaguna) 1923
    Asensio Gabilondo 1884 Armagina 1910 26
    Rufino Gabilondo Echaniz 1895 Armagina 1918 23
    Candido Gallastegi (ezezaguna) 1923
    Rafael Gallastegi Arruti 1884 Armagina 1909 25
    Crisóstomo Gallastegui Uriarte 1861 Arotza 1917 56
    Pedro Valerio Gardoki Rementeria 1863 Armagina 1911 48
    Pedro Garitagoitia 1884 Armagina 1913 29
    Angel Garmendia (ezezaguna) 1918
    José Garmendia 1890 Armagina
    Juan Garmendia 1898 Saltzailea 1914 16
    Francisco Goicoechea (ezezaguna) 1923
    José León Goicoechea Egaña 1894 Armagina
    Juan Goicoechea (ezezaguna)
    Julian Goikoerrota (ezezaguna) 1909
    Félix Ibargutxi (ezezaguna)
    Julio Ygarzabal Olano 1881 Baserritarra 1920 39
    Venancio Iñurrieta 1894 Armagina 1911 17
    Laureano Yraolagoitia Lascurain 1867 Baserritarra 1911 44
    Jose Rafael Yriondo Arriola 1891 Armagina 1916 25
    Cosme Iriondo Arriola (ezezaguna) 1920
    Kepa (Pedro) Iriondo Arriola 1894 Armagina 1915 21
    Ricardo Juaristi (ezezaguna) 1921
    Luis Lacuesta Gómez 1881 Dendaria 1905 24
    Victor Lacuesta Gómez 1891 Jostuna 1919 28
    Antonio Larrañaga 1884 Armagina 1911 27
    Felipe Larrea Aldazabal 1860 Errementaria 1911 51
    Jose Lascurain Baserritarra 1923
    Prudencio Lascurain Leturiondo 1890 Armagina 1915 25
    Timoteo Lascurain Ganusa (ezezaguna) 1918
    Timoteo Lazcano (ezezaguna) 1923
    Juan Jose Lete Oregi 1884 Industrial armagina 1907 23
    José María Leturiondo Argarate 1889 Armagina 1909 20
    Facundo Maiztegi Lizarralde 1884 Arma lantegia 1911 27
    Raimundo Maiztegi (ezezaguna) 1918
    Ramón Maiztegi Achotegui 1894 Baserritarra 1917 23
    Segundo Maiztegi Areta 1882 Baserritarra 1911 29
    Angel Mendia (ezezaguna) 1923
    Pedro Francisco Muniozguren Artolazabal 1886 (ezezaguna) 1918 32
    Carlos Navas Arroyabe 1878 Baserritarra 1912 34
    Candido Ondarra 1883 Armagina 1909 26
    Demetrio Oregui Elorza 1885 (ezezaguna) 1922 37
    Roque Oregui (ezezaguna) 1914
    Rufo Oregui Larrañaga 1895 (ezezaguna) 1915 20
    Miguel Ormaechea (ezezaguna) 1920
    Vicente Ormaechea (ezezaguna) 1923
    Carlos Andres Ysidoro Orueta Yturriaga 1896 Medikua 1915 19
    Sabin Osa (ezezaguna) 1923
    José Francisco Sesma Bustinduy 1884 Armagina 1912 28
    Eustaquio Sesma Echabe 1885 Armagina 1910 25
    Florencio Sesma Echabe 1890 Armagina 1912 22
    Jose Lazaro Trebiño Artiz 1883 Dendaria 1908 25
    Julio Ucin Aristi 1894 Armagina 1923 29
    Ignacio Ucin Aristi 1894 Armagina 1915 21
    Pascual Urcelay (ezezaguna)
    David Zabala (ezezaguna) 1923
    Emilio Zabala 1880 Armagina 1909 29
    Miguel Ygnacio (Mikel) Zubizarreta Ganchegui 1888 Armagina 1919 31

    Gerra ostean, zerrenda honetako 16 lagun auzipetu zituzten Erantzukizun Politikoen Legearen harira, herriko beste lagun asko eta askoren artean: Ander Ecenarro, Lino Alberdi, Isaac Alday, Pedro Miguel Basauri, Tiburcio Castañares, Andres Castañares, Fernando Esnal, Asensio Gabilondo, Julio Ygarzabal, Kepa Iriondo, Ricardo Juaristi, Timoteo Lascurain, Juan Jose Lete, Jose Lazaro Trebiño eta Ignacio Ucin.


    Erreferentziak

    • Gipuzkoako jelkideak, 1904-1923. Mikel Aizpuru (Kondaira, 15 zbk. 15-114 orrialdeak, 2015).
    1. ↑ Jatorrizko zerrendak 110 izen ditu, baina ematen du bi izen bikoiztuta daudela.
    "http://www.sorapedia.eus/index.php?title=Jeltzaleak_(1923_arte)_(eu)&oldid=27422"(e)tik jasota