«Artegieta inguruko lubakia (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 23:01, 26 urria 2021 data duena

Gerra ostean
(Indalecio Ojanguren)
Gaur egun
(Google 2021)

Soraluzeko gerrateko aztarnei dagokienez, Indalecio Ojangurenen argazki hauek izango dira gehien ikusi ditugunak. Azkenengoz Isiltasuna hausten liburuan^[1] atera zituzten, bai azalean zein barrukaldean atal desberdinak bereizteko.

Lubakia nazionalek egindakoa zen. Baina non zegoen? Zertarako egin zuten?

Testuingurua

1936ko irailaren 22an sartu ziren nazionalak Plazentzian Zeleta aldetik. Herriarekin batera, berehala okupatu zituzten inguruko mendiak, tartean Kortazarreko Haitza eskumako aldean eta Krabeliñatx ezkerrekoan.

Baina orduan nazionalen martxa gelditu zen. Ordurako Gipuzkoa ia osoa hartu bazuten ere, Soraluze hartu eta gero ezin izan zuten aurrerago egin: Gipuzkoa galdu eta gero Eibar eta Elgeta geratu ziren Errepublikaren aldean.

Hurrengo hilabeteetan (1936.ko irailetik 1937.ko apirila arte) Plazentzia frontean gelditu zen: herritik Maltzagaraino Deba ibaiaren eskuin aldea eta Igaratetik San Martzialera, eta mendian gora Krabeliñatxeraino nazionalen esku geratu zen. Errepublikarrak, ordea, Maltzagatik Illordo aldera eta goi samarretik Illordogaña, Lezeta, Intxuzabal eta Gaztandola azpitik jarraituz Elgeta/Azkonabieta aldetik zetozen lubakiekin bat egin arte.

Alde bat eta besteko lubakiak elkarrengandik urruti zeudenez ez zen aktibitate handiko frontea izan. “Golpe de mano” bat edo beste izan zan baina gehienbat mortero eta hegazkinen erasoak izan zituzten. Plazentzian fronteak ez zuen aldaketarik izan 37ko apirilaren 24ra arte; orduan nazionalek Udala/Memaian (Arrasate/Aramaio) frontea hautsi egin zuten eta sartu ziren Bizkaian barrena.

Mapa kargatzen...

Kokalekua

Lubakia Krabelinaitz^[2] inguruan zegoen, Artegieta tontorraren^[3] iparraldean, Soraluzeko udalerrian, beraz.

Gaur egungo ikuspegia Illordogaineko lubakiak zeuden aldetik ikusita (X. Iñurrieta 2021)

Krabelinatxeko lubakia (Indalecio Ojanguren)

Argazkiek dioskuena

Lubakia mendi bizkarrean egoteak esaten digu ez zirela defentsarako espreski egina baizik eta behatokitarako.

Lehen planoan dagoen lubakirako sarrerak adierazten digu nora begira zegoen,Illordotik Topinbururaino aurrean dauka lerro osoa. Gaur egun baso ugari dago baina orduan mendi gehienak biluzik agertzen ziren (garaiko argazkietan agertzen denez) eta bistan izango zituen beste aldeko lubaki eta gotorlekuak.

Lubakiei zerra baten forma ematen zitzaien hegazkinen aurkako defentsarako: zuzena izatera ez dago ezkutatzerik hegazkinak alboetatik erasotzen badute.

Argazkian agertzen diren bi tontorrak, Artegieta atzekaldean daudenak, Soraluzeko lurretan daude. Tontorren alde bateko malda Sagar-errekara jeisten da, bestekoa Erlai errekara. Eta bigarren tontorretik behera zuzen joko bagenu, gutxi gora-behera, Zubi Nagusira jeitsiko ginateke.

Atzekaldean Mazelaegi mendilerroa agertzen da, Atxolinetik eskumara.

Bitxikeriak

Indalecio Ojangurenen argazkiak lehenago ere azaldu izan dira, esateko Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica^[4] liburuan. Baina, inprenta akatsez edo, ispiluan bezala atera zitzaien, ezkerrekoa eskuin aldean eta alderantziz.

Bibliografia

"Los asaltos al monte Intxorta (1936-1937)" Pablo Beldarrain Olalde. Editorial Geu.
"La Guerra Civil en Eibar y Elgeta" Jesús Gutiérrez Arosa. Eibarko Udala-Elgetako Udala.

Erreferentziak

↑ Isiltasuna hausten. Soraluze 1936 lan taldea (Soraluzeko Udala 2015).
↑ Krabelin, Krabelinaitz, Krabeliñatx, Galarraga edota Untzetako tontorra.
↑ Bertan Arteita/ Artegieta mugarria dago.
↑ Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993).

[1] Isiltasuna hausten. Soraluze 1936 lan taldea (Soraluzeko Udala 2015).

[2] Krabelin, Krabelinaitz, Krabeliñatx, Galarraga edota Untzetako tontorra.

[3] Bertan Arteita/ Artegieta mugarria dago.

[4] Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica. Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993).

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-[[Fitxategi: Munetako_haitzak._Krabelinaitz_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg | thumb | right | 400px | Krabelinatxeko lubakiak (Indalecio Ojanguren)]]
+<gallery mode="packed-hover" heights="250">
-Soraluzeko gerrateko aztarnei dagokienez, [[Indalecio Ojangurenen argazkiak (eu)|Indalecio Ojangurenen]] argazki hau izango da gehien ikusi duguna. Azkenengoz [[Isiltasuna hausten (eu)|Isiltasuna hausten]] liburuan<ref>Isiltasuna hausten. Soraluze 1936 lan taldea (Soraluzeko Udala 2015).</ref> atera zuten, bai azalean zein barrukaldean atal desberdinak bereizteko.
+   Munetako_haitzak._Krabelinaitz_01_(Indalecio_Ojanguren).jpg | Gerra ostean <br> (Indalecio Ojanguren)
+   Krabelinatxeko_lubakia._Gaur_egun_(Google_2021).png         | Gaur egun <br> (Google 2021)
+</gallery>
+Soraluzeko gerrateko aztarnei dagokienez, [[Indalecio Ojangurenen argazkiak (eu)|Indalecio Ojangurenen]] argazki hauek izango dira gehien ikusi ditugunak. Azkenengoz [[Isiltasuna hausten (eu)|Isiltasuna hausten]] liburuan<ref>Isiltasuna hausten. Soraluze 1936 lan taldea (Soraluzeko Udala 2015).</ref> atera zituzten, bai azalean zein barrukaldean atal desberdinak bereizteko.
 Lubakia nazionalek egindakoa zen. Baina non zegoen? Zertarako egin zuten?
@@ 6. lerroa: / 10. lerroa: @@
 ==Testuingurua==
-ko irailaren 22an sartu ziren nazionalak Plazentzian Zeleta aldetik. Herriarekin batera, berehala okupatu zituzten inguruko mendiak, tartean Kortatzarreko Haitza eskumako aldean eta Krabelinatx ezkerrekoan.
+ko irailaren 22an sartu ziren nazionalak Plazentzian [[Zeleta baserria (eu)|Zeleta]] aldetik. Herriarekin batera, berehala okupatu zituzten inguruko mendiak, tartean [[Kortazarreko Haitza (eu)|Kortazarreko Haitza]] eskumako aldean eta [[Krabeliñatx (eu)|Krabeliñatx]] ezkerrekoan.
 Baina orduan nazionalen martxa gelditu zen. Ordurako Gipuzkoa ia osoa hartu bazuten ere, Soraluze hartu eta gero ezin izan zuten aurrerago egin: Gipuzkoa galdu eta gero Eibar eta Elgeta geratu ziren Errepublikaren aldean.
-Hurrengo hilabeteetan (1936.ko irailetik 1937.ko apirila arte) Plazentzia frontean gelditu zen: herritik [[Maltzaga (eu)|Maltzagaraino]] Deba ibaiaren eskuin aldea eta [[Igarate (eu)|Igaratetik]] [[San Martzial ermita (eu)|San Martzialera]], eta mendian gora [[Krabelinaitx (eu)|Krabelinaitxeraino]] nazionalen esku geratu zen. Errepublikarrak, ordea, Maltzagatik [[Illordo baserria (eu)|Illordo]] aldera eta goi samarretik [[Illordogaña (eu)|Illordogaña]], [[Sagar-erreka (eu)|Sagar-errekara]] jeitsi, Ibarrola azpitik jarraituz Elgeta/[[Sagar-errekako mendiak (eu)#Azkonabieta|Azkonabieta]] aldetik zetozen lubakiekin bat egin arte.
+Hurrengo hilabeteetan (1936.ko irailetik 1937.ko apirila arte) Plazentzia frontean gelditu zen: herritik [[Maltzaga (eu)|Maltzagaraino]] Deba ibaiaren eskuin aldea eta [[Igarate (eu)|Igaratetik]] [[San Martzial ermita (eu)|San Martzialera]], eta mendian gora [[Krabeliñatx (eu)|Krabeliñatxeraino]] nazionalen esku geratu zen. Errepublikarrak, ordea, Maltzagatik [[Illordo baserria (eu)|Illordo]] aldera eta goi samarretik [[Illordogaña (eu)|Illordogaña]], Lezeta, Intxuzabal eta Gaztandola azpitik jarraituz Elgeta/[[Sagar-errekako mendiak (eu)#Azkonabieta|Azkonabieta]] aldetik zetozen lubakiekin bat egin arte.
 Alde bat eta besteko lubakiak elkarrengandik urruti zeudenez ez zen aktibitate handiko frontea izan. “Golpe de mano” bat edo beste izan zan baina gehienbat mortero eta hegazkinen erasoak izan zituzten. Plazentzian fronteak ez zuen aldaketarik izan 37ko apirilaren 24ra arte; orduan nazionalek Udala/Memaian (Arrasate/Aramaio) frontea hautsi egin zuten eta sartu ziren Bizkaian barrena.
@@ 16. lerroa: / 20. lerroa: @@
 {{#display_map:
-.166059, -2.421217 ~Arteita~Artegieta~Green_marker.png;
+.167772,-2.418900 ~Lubakia;
-.160876, -2.420984 ~[[Krabeliñatx (eu) | Krabeliñatx]]~Krabelin/ Krabelinaitz/ Galarragamendi/ Untzetako tontorra
+.166059,-2.421217 ~Arteita~Artegieta;
+.160876,-2.420984 ~[[Krabeliñatx (eu) | Krabeliñatx]]~Krabelin/ Krabelinaitz/ Galarragamendi/ Untzetako tontorra
     |lines= 43.213790,-2.438934: 43.192990,-2.415741: 43.176222,-2.418880: 43.165577,-2.425318: 43.159568,-2.426540:
-.128559,-2.439588~ ~ ~blue~ ~5;
+.128559,-2.439588~ ~ ~blue~ ~4;
+.167772,-2.418900: 43.166943, -2.420048~ ~ ~white~ ~5;
 .206990,-2.445238: 43.193510,-2.436114: 43.184952,-2.435824: 43.159295,-2.442742: 43.131612,-2.452781
-            ~ ~ ~red~ ~5
+            ~ ~ ~red~ ~4
-   |polygons= 43.166059,-2.421217: 43.166953,-2.423448: 43.165577,-2.425318: 43.164940,-2.423395~ ~ ~blue~ ~ ~blue~0.0
+    |centre =  43.167772,-2.418900
-    |centre =  43.160955,-2.421312
+    |zoom = 15| height = 600 | type = earth
-    |zoom = 13 | height = 600 | type = earth
 }}
 ==Kokalekua==
+Lubakia Krabelinaitz<ref>Krabelin, Krabelinaitz, Krabeliñatx, Galarraga edota Untzetako tontorra.</ref> inguruan zegoen, Artegieta tontorraren<ref>Bertan Arteita/ Artegieta mugarria dago.</ref> iparraldean, Soraluzeko udalerrian, beraz.
-Sorapedian agertzen den mugarrien mapan hurbilena Artegieta da. Nola adierazi non dagoen? Jolasa proposatzen dizuet; Urrutira ikusten dugun mendilerrotik argazkilaria zegoen aldera begiratzea. Mendilerro hori Mazelaegi da. (Karakatetik Hirukurutzeta aldera doana). Aukera dezagun leku ezagun bat, San Andres (beste edozein izan leike), begiratzen badugu aurrean Krabelinaitz tontor garaiena daukan mendira, ezkerrean Untzeta baserria daukagu, eskuinean dagoen tontorra da Artegieta. Beheraxeago zegoen lubakia.
+[[Fitxategi: Artegieta_inguruko_lubakia._Kokapena_(Xabier_Iñurrieta_2021).jpg | thumb | center | 800px | Gaur egungo ikuspegia Illordogaineko lubakiak zeuden aldetik ikusita (X. Iñurrieta 2021)]]
-Detaile esanguratsua, argazkian lubakiaren ezker aldera agertzen den tontorraren alde bateko malda Sagar Errekara jeisten da, bestekoa Erlai Errekara. Handik behera zuzen joko bagenu, gutxi gora-behera, zubi nagusira jeitsiko ginateke.
-[[Fitxategi: Munetako_haitzak._Krabelinaitz_02_(Indalecio_Ojanguren).jpg | thumb | right | 400px | Krabelinatxeko lubakiak (Indalecio Ojanguren)]]
+[[Fitxategi: Munetako_haitzak._Krabelinaitz_02_(Indalecio_Ojanguren).jpg | thumb | left | 400px | Krabelinatxeko lubakia (Indalecio Ojanguren)]]
+==Argazkiek dioskuena==
+Lubakia mendi bizkarrean egoteak esaten digu ez zirela defentsarako espreski egina baizik eta behatokitarako.
-Argazkiak dioskuna
+Lehen planoan dagoen lubakirako sarrerak adierazten digu nora begira zegoen,Illordotik Topinbururaino aurrean dauka lerro osoa. Gaur egun baso ugari dago baina orduan mendi gehienak biluzik agertzen ziren (garaiko argazkietan agertzen denez) eta bistan izango zituen beste aldeko lubaki eta gotorlekuak.
-Mendi bizkarrean egoteak esaten digu ez zela defentsarako espreski egina baizik eta behatokitarako. Illordotik Topinbururaino aurrean dauka lerro osoa. Gaur egun baso ugari dago baina orduko eta geroko argazkietan mendi gehienak biluzik agertzen dira eta bistan izango zituan beste aldeko lubaki eta gotorlekuak.
+Lubakiei zerra baten forma ematen zitzaien hegazkinen aurkako defentsarako: zuzena izatera ez dago ezkutatzerik hegazkinak alboetatik erasotzen badute.
-Zerra irudia hegazkinen aurkako defentsarako zan. Lubakia zuzena izatera ez dago ezkutatzerik hegazkinak alboetatik erosatzen badute.
+Argazkian agertzen diren bi tontorrak, Artegieta atzekaldean daudenak, Soraluzeko lurretan daude. Tontorren alde bateko malda Sagar-errekara jeisten da, bestekoa [[Erlaegi erreka (eu)|Erlai]] errekara. Eta bigarren tontorretik behera zuzen joko bagenu, gutxi gora-behera, [[Zubi Nagusia (eu)|Zubi Nagusira]] jeitsiko ginateke.
+Atzekaldean [[Mazelaegi mendilerroa (eu)|Mazelaegi]] mendilerroa agertzen da, [[Atxolin mendia (eu)|Atxolinetik]] eskumara.
 ==Bitxikeriak==
-Indalecio Ojangurenen argazkia lehenago ere azaldu izan da, esateko [[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica]]<ref>Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica. [[Ramiro Larrañaga (eu)|Ramiro Larrañaga]] (Soraluzeko Udala 1993).</ref> liburuan. Baina, inprenta akatsez edo, ispiluan bezala atera zitzaien, ezkerrekoa eskuin aldean eta alderantziz.
+Indalecio Ojangurenen argazkiak lehenago ere azaldu izan dira, esateko [[Soraluze. Monografía histórica (eu)|Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica]]<ref>Soraluze-Placencia de las Armas. Monografía histórica. [[Ramiro Larrañaga (eu)|Ramiro Larrañaga]] (Soraluzeko Udala 1993).</ref> liburuan. Baina, inprenta akatsez edo, ispiluan bezala atera zitzaien, ezkerrekoa eskuin aldean eta alderantziz.
+==Bibliografia==
+* "Los asaltos al monte Intxorta (1936-1937)" Pablo Beldarrain Olalde. Editorial Geu.
+* "La Guerra Civil en Eibar y Elgeta" Jesús Gutiérrez Arosa. Eibarko Udala-Elgetako Udala.
 ==Erreferentziak==
-[[Kategoria: Historia]]
+[[Kategoria: 1936.eko gerra]]