«Osintxu. Erroten ibilbidea (eu)»: berrikuspenen arteko aldeak

Hauxe da oraingo bertsioa, 21:58, 6 urria 2021 data duena

Errekaz eta mendiz inguratutako Osintxun, ibilaldi ederrak egin daitezke: Soraluze aldera, Bergara aldera... Bada bat berezia dena, Muskiritsu errekaren barrena. Bertan, funtzionatzen ez badute ere, iraganaren usaina gordetzen duten hainbat errota ikusi ahal izango ditugu.

Ibilbide hau Osintxun bertan hasi daiteke, edo Soraluzetik trenbidetik etorrita Muskiritsu errekara heltzerakoan ezkerrera hartuz.

Muskiritsu bailara. Hasieran, Bolu eta Bolu barria

Ibilbidea

Osintxuko kaletik irten, zubia zeharkatu eta gero ezkerrera jo, eta Deba ibaiarekin bat egiten duen Muskiritsu errekan gora abiatu gaitezke.

Mapa kargatzen...

Osintxuko bolua

Osintxuko zubitik 50 metrora, San Emeteri eta Zeledonio elizaren aurrean.

Muskiritsu errekatik hartzen du ura. Badago errota honi buruzko XIX. mendearen bukaerako daturik. Herriaren hornidurarako hartu ziren bere urak 1927an. 1974ra arte ehotzen zuen alea, eta bere makinak gordeta daude oraindik ere.

Azkeneko urtetan alternadorea ere ezarri zitzaion, argindarra lortu nahian.

Atxuriondo bolua

Osintxuko bidegurutzetik abiatu eta Muskiritsu errekari jarraitu, Bolutik 500 metrotara kokatutako errota. Muskiritsu erreka bertatik hartzen du ura.

Segururena 1767. urtean eraiki zuten errota da, Musguruz (Muskiritsu) auzoko Osianru (Osintxu) eta Biliotegui (Billotegi) erroten artekoa. Maria Ana de Argarate alargunak, Miguel Antonio Barrenechea Arando semearen izenean, Arando baserriko lurretan bolu berria egin nahi zuen. Baina gaineko eta azpiko erroten jabeek, Miguel Jose de Olaso y Zumalabe eta Joaquín de Moya Ortega jaunak kontra agertu ziren, beren erroten erabilera trabatuko zuelakoan, eta ondoko bidearen segurtasuna kaltetu. Sortu zen auzian, bi jaun hauek Gabriel de Capelastegui lan maisu ezagunari^[1] plano bat marrazteko eskatu zioten, auzian laguntzeko.

Marrazkian^[2], Mariana de Argaratek errota berria jaso nahi duen inguru liskartsuaren azalpena, Bergara hiribilduko Muskiritsu izeneko auzoan izenekoan, Muskiritsu erreka ikusten da, Deba ibaiarekin bat egiten duela, eta alboan Osintxuko zubia; goian eta gehean Billotegi eta Osintxuko errotak dauden, eta bion erdian errota berriaren presa eta eraikina agertzen dira, berdez marraztuak; paraleloan, Soraluzetik Elosurako errege bidea dago; albo batean azalpenak datoz, eta egilearen sinadura eta data: Gabriel de Capelastegui, 1767/09/27. Beheko aldean Gipuzkoako Korregimenduaren idazkariak, Ignacio de Mandiolak, Valladolideko Kantzilertzera bidali izandako oharra egin zuen.

Bere urak Bergara herriaren erabilpenerako hartu ziren 1927an. Erabiltzen ez ziren urekin Valentín Movilla Fernández jaunak Sobrino de Fernández y Cía sozietatearen ordezkari giza Atxuriondo errotan energia elektrikoa lortzeko asmoarekin ur publikoen aprobetxamendurako erregistroan izena emateko eskaera egin zuen, erabilitako kaudala segundoko 60 litrokoa eta ur jauzi erabilgarria 5 metrokoa zela.

Irin-errota publiko bezala 1936tik 1944 urte arte eman erabili zuten. Bi harri bikote zituen eta burdinezko bi sorkik mugitzen zuten. Makina garbitzaile bat ere bazuen eta harriak zaharberritu behar zirenean beraiek arduratzen ziren. Eho-lanagatik kobratzen zutena edo laka ale kopuruaren %10 izaten zen.

1953ko Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean 1927koaren antzeko eskaera egin zuten, baina oraingoan Gonzalo, Francisco, María, Pilar, Carmen eta Valentín Movilla Fernández-en izenean, anai-arreba guztien izenean.

Egitura oraindik han dago, baina makinak kenduta daude.

Billotegi bolua

Atxuriondotik gora Muskiritsu errekari jarraituz, beste bostehun bat metroko paseo lasaia eta atsegina egiteko moduko tokia.

Atxuriondoko kasuan moduan, 1927an bere urak Bergara herriaren erabilpenerako hartu ziren. Erabiltzen ez ziren urekin Valentín Movilla Fernández jaunak Sobrino de Fernández y Cía sozietatearen ordezkari giza Billotegiboluan energia elektrikoa lortzeko beharrezkoa den eskaera egin zuen.

1949an irin-errota publiko bezala alta eman zen. Errota honek bi harri bikote zituen eta burdinezko bi sorkik mugitzen zuten. Eho-lanagatik kobratzen zutena edo laka ale kopuruaren %10 izaten zen.

1953an Gonzalo eta Francisco Movilla Fernández anaiek ur publikoen aprobetxamendurako erregistroan izena ematea eskatu zuten erabilera industrialerako. Eskaera berdina egin zen 1955 urtean.

1956an irin-errota publikoa izateari utzi zion, eta 1969an utzi zion lanari.

Duela gutxi berreraiki da, bere egitura mantenduz.

Laspiur bolua

Laspiur antzinatik ezagutzen den etxe bikaina da, guztiz berrituta. Antzuolako Udalarena zen 1625ean.

Billotegi bolutik gora jarraitu eta 600 metrotara dago.

1950 hamarkadan irina ehotzeri utzi zion. Ondoren, turbina bat ezarri zioten inguruko baserriei argindarra eman ahal izateko.

Azkeneko aldiz berritu zutenean eman zioten gaur eguneko itxura.

Irudiak

Handiagoak ikusteko, sakatu gainean

Osintxuko bolua
Boluko presa eta ur irteera
(J.C. Astiazarán 2020)
Boluko presa
(J.C. Astiazarán 2020)
Boluko presa
(J.C. Astiazarán 2020)
Boluko harria eta turbina
(J.C. Astiazarán 2019)
Atxuriondo
Atxuriondo
Atxuriondo
Billotegi
Billotegi
Laspiur
Laspiur
Turbina
Errotarria

Erreferentziak

↑ Besteak beste, Soraluzeko Udaletxeko armarria ere egin zuen.
↑ Descripción del sitio y parage contencioso donde intenta lebantar la obra del nuevo molino Mariana de Argarate en el barrio llamado Musguruz de la villa de Vergara. Real Chancillería de Valladolid.

[1] Besteak beste, Soraluzeko Udaletxeko armarria ere egin zuen.

[2] Descripción del sitio y parage contencioso donde intenta lebantar la obra del nuevo molino Mariana de Argarate en el barrio llamado Musguruz de la villa de Vergara. Real Chancillería de Valladolid.

[1]

[2]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
-Errekaz eta mendiz inguratutako [[Osintxu (eu)|Osintxun]], ibilaldi ederrak egin daitezke. Hauen artean bat berezia dugu: Muskiritsu errekan zehar. Bertan, funtzionatzen ez badute ere, iraganaren usaina gordetzen duten hainbat errota ikusi ahal izango ditugu.
+Errekaz eta mendiz inguratutako [[Osintxu (eu)|Osintxun]], ibilaldi ederrak egin daitezke: [[Osintxuko ibilbidea (eu)|Soraluze]] aldera, Bergara aldera... Bada bat berezia dena, Muskiritsu errekaren barrena. Bertan, funtzionatzen ez badute ere, iraganaren usaina gordetzen duten hainbat errota ikusi ahal izango ditugu.
 Ibilbide hau Osintxun bertan hasi daiteke, edo Soraluzetik [[Osintxuko ibilbidea (eu)|trenbidetik]] etorrita Muskiritsu errekara heltzerakoan ezkerrera hartuz.
-[[Fitxategi: Osintxuko_errotak._Muskiritsu_bailara.jpg | thumb | center | 800px | Muskiritsu bailara]]
+[[Fitxategi: Osintxuko_errotak._Muskiritsu_bailara.jpg | thumb | center | 800px | Muskiritsu bailara. Hasieran, Bolu eta Bolu barria]]
@@ 10. lerroa: / 10. lerroa: @@
 {{#display_map:
-.156576,-2.405458 ~[[Osintxu (eu)            | Osintxuko kalea]];
+.156576,-2.405458 ~[[Osintxu (eu)              | Osintxuko kalea]];
-.156227,-2.405383 ~Osintxuko zubi zaharra;
+.156227,-2.405383 ~[[Osintxu (eu)#Zubi zaharra | Osintxuko zubi zaharra]];
 .156059,-2.404428 ~Osintxuko bolua;
-.155308,-2.403318 ~Atxuriondo bolua;
+.155511,-2.400474 ~Atxuriondo bolua;
-.155511,-2.400474 ~Billotegi bolua
+.154912,-2.396033 ~Billotegi bolua;
-.154912,-2.396033 ~Laspiur bolua
+.151415,-2.389343 ~Laspiur bolua
-   |centre = 43.155498,-2.400812
+   |centre = 43.154847,-2.396778
    |lines  = 43.156576,-2.405458: 43.155973,-2.405340: 43.156153,-2.404525: 43.156095,-2.404358:
-.155484,-2.403945: 43.155230,-2.403500: 43.155206,-2.403221:
+.155484,-2.403945: 43.155230,-2.403500: 43.155206,-2.403221: 43.155289,-2.403049:
-.155289,-2.403049: 43.155652,-2.402867: 43.155734,-2.402685: 43.155758,-2.402304: 43.155828,-2.401853:
+.155652,-2.402867: 43.155734,-2.402685: 43.155758,-2.402304: 43.155828,-2.401853:
-.155750,-2.401086: 43.155770,-2.400721: 43.155480,-2.400185:
+.155750,-2.401086: 43.155770,-2.400721: 43.155480,-2.400185: 43.155445,-2.399954:
-.155445,-2.399954: 43.156149,-2.398077: 43.156012,-2.397470: 43.155695,-2.397127: 43.155550,-2.396827:
+.156149,-2.398077: 43.156012,-2.397470: 43.155695,-2.397127: 43.155550,-2.396827:
 .155378,-2.396215: 43.155163,-2.395920: 43.154909,-2.395909
              ~ ~ ~yellow~ ~4;
-   |zoom = 16 | height = 600 | type = earth
+.155378,-2.396215: 43.155247,-2.395892: 43.154895,-2.395576: 43.154895,-2.395088: 43.154938,-2.394643:
+.154535,-2.393682: 43.153717,-2.392931: 43.153220,-2.392009: 43.152817,-2.391816: 43.152770,-2.391622:
+.152930,-2.390807: 43.152942,-2.390410: 43.152527,-2.390018: 43.152046,-2.390142: 43.151776,-2.389992:
+.151607,-2.389739: 43.151615,-2.389391: 43.151439,-2.389310
+            ~ ~ ~yellow~ ~4;
+   |zoom = 15 | height = 600 | type = earth
 }}
-[[Fitxategi: Osintxuko_errotak._Bolu.jpg | thumb | right | 300px | Osintxuko bolua]]
 ==Osintxuko bolua==
 Osintxuko zubitik 50 metrora, San Emeteri eta Zeledonio elizaren aurrean.
-Muskiritxu errekatik hartzen du ura. Badago errota honi buruzko XIX. mendearen bukaerako daturik. Herriaren hornidurarako hartu ziren bere urak 1927an. 1974ra arte ehotzen zuen alea, eta bere makinak gordeta daude oraindik ere.
+Muskiritsu errekatik hartzen du ura. Badago errota honi buruzko XIX. mendearen bukaerako daturik. Herriaren hornidurarako hartu ziren bere urak 1927an. 1974ra arte ehotzen zuen alea, eta bere makinak gordeta daude oraindik ere.
 Azkeneko urtetan alternadorea ere ezarri zitzaion, argindarra lortu nahian.
@@ 38. lerroa: / 42. lerroa: @@
 ==Atxuriondo bolua==
-Osintxuko Bolutik gertu eta Billotegibolutik 500 metrora kokatutako errota. Muskiritxu errekatik hartzen du ura. Ezaguna zen 1890erako.
+Osintxuko bidegurutzetik abiatu eta Muskiritsu errekari jarraitu, Bolutik 500 metrotara kokatutako errota. Muskiritsu erreka bertatik hartzen du ura.
+Segururena 1767. urtean eraiki zuten errota da, ''Musguruz'' (Muskiritsu) auzoko ''Osianru'' (Osintxu) eta ''Biliotegui'' (Billotegi) erroten artekoa. Maria Ana de Argarate alargunak, Miguel Antonio Barrenechea Arando semearen izenean, Arando baserriko lurretan bolu berria egin nahi zuen. Baina gaineko eta azpiko erroten jabeek, Miguel Jose de Olaso y Zumalabe eta Joaquín de Moya Ortega jaunak kontra agertu ziren, beren erroten erabilera trabatuko zuelakoan, eta ondoko bidearen segurtasuna kaltetu. Sortu zen auzian, bi jaun hauek Gabriel de Capelastegui lan maisu ezagunari<ref>Besteak beste, Soraluzeko [[Udaletxeko armarria (eu)|Udaletxeko armarria]] ere egin zuen.</ref> plano bat marrazteko eskatu zioten, auzian laguntzeko.
+Marrazkian<ref>[http://pares.mcu.es/ParesBusquedas20/catalogo/description/12968424 Descripción del sitio y parage contencioso donde intenta lebantar la obra del nuevo molino Mariana de Argarate en el barrio llamado Musguruz de la villa de Vergara]. Real Chancillería de Valladolid.</ref>, ''Mariana de Argaratek errota berria jaso nahi duen inguru liskartsuaren azalpena, Bergara hiribilduko Muskiritsu izeneko auzoan'' izenekoan, Muskiritsu erreka ikusten da, Deba ibaiarekin bat egiten duela, eta alboan Osintxuko zubia; goian eta gehean Billotegi eta Osintxuko errotak dauden, eta bion erdian errota berriaren presa eta eraikina agertzen dira, berdez marraztuak; paraleloan, Soraluzetik Elosurako errege bidea dago; albo batean azalpenak datoz, eta egilearen sinadura eta data: Gabriel de Capelastegui, 1767/09/27. Beheko aldean Gipuzkoako Korregimenduaren idazkariak, Ignacio de Mandiolak, Valladolideko Kantzilertzera bidali izandako oharra egin zuen.
-Bere urak ere herriaren erabilpenerako hartu ziren 1927an. Egitura oraindik han dago, baina makinak kenduta daude.
+Bere urak Bergara herriaren erabilpenerako hartu ziren 1927an. Erabiltzen ez ziren urekin Valentín Movilla Fernández jaunak ''Sobrino de Fernández y Cía'' sozietatearen ordezkari giza Atxuriondo errotan energia elektrikoa lortzeko asmoarekin ur publikoen aprobetxamendurako erregistroan izena emateko eskaera egin zuen, erabilitako kaudala segundoko 60 litrokoa eta ur jauzi erabilgarria 5 metrokoa zela.
+Irin-errota publiko bezala 1936tik 1944 urte arte eman erabili zuten. Bi harri bikote zituen eta burdinezko bi sorkik mugitzen zuten. Makina garbitzaile bat ere bazuen eta harriak zaharberritu behar zirenean beraiek arduratzen ziren. Eho-lanagatik kobratzen zutena edo ''laka'' ale kopuruaren %10 izaten zen.
+ko Gipuzkoako Aldizkari Ofizialean 1927koaren antzeko eskaera egin zuten, baina oraingoan Gonzalo, Francisco, María, Pilar, Carmen eta Valentín Movilla Fernández-en izenean, anai-arreba guztien izenean.
+Egitura oraindik han dago, baina makinak kenduta daude.
 ==Billotegi bolua==
-Osintxuko bidegurutzetik abiatu eta Muskiritxu errekari jarraitu. Kilometro inguruko paseo lasaia eta atsegina egiteko moduko tokia.
+Atxuriondotik gora Muskiritsu errekari jarraituz, beste bostehun bat metroko paseo lasaia eta atsegina egiteko moduko tokia.
-an, herriaren erabilpenerako hartu ziren bere urak ere, eta errota ez da gehiago erabili. Duela gutxi berreraiki da, bere egitura mantenduaz.
+Atxuriondoko kasuan moduan, 1927an bere urak Bergara herriaren erabilpenerako hartu ziren. Erabiltzen ez ziren urekin Valentín Movilla Fernández jaunak ''Sobrino de Fernández y Cía'' sozietatearen ordezkari giza Billotegiboluan energia elektrikoa lortzeko beharrezkoa den eskaera egin zuen.
+an irin-errota publiko bezala alta eman zen. Errota honek bi harri bikote zituen eta burdinezko bi sorkik mugitzen zuten. Eho-lanagatik kobratzen zutena edo ''laka'' ale kopuruaren %10 izaten zen.
+an Gonzalo eta Francisco Movilla Fernández anaiek ur publikoen aprobetxamendurako erregistroan izena ematea eskatu zuten erabilera industrialerako. Eskaera berdina egin zen 1955 urtean.
+an irin-errota publikoa izateari utzi zion, eta 1969an utzi zion lanari.
+Duela gutxi berreraiki da, bere egitura mantenduz.
 ==Laspiur bolua==
-Antzinatik ezagutzen den etxe bikaina. Antzuolakoa zen 1625ean.
+Laspiur antzinatik ezagutzen den etxe bikaina da, guztiz berrituta. Antzuolako Udalarena zen 1625ean.
+Billotegi bolutik gora jarraitu eta 600 metrotara dago.
+hamarkadan irina ehotzeri utzi zion. Ondoren, turbina bat ezarri zioten inguruko baserriei argindarra eman ahal izateko.
+Azkeneko aldiz berritu zutenean eman zioten gaur eguneko itxura.
-Billotegibolutik gora jarraitu eta 500 metrora dago. Orain dela 60 urte utzi zion lanari. Ondoren, turbina bat ezarri zioten inguruko baserriei argindarra eman ahal izateko. Azkeneko aldiz berritu zutenean eman zioten gaur eguneko itxura.
-Etxe bikaina bera, inguruak eta bertarako bideak ere guztiz berrituta daude.
+==Irudiak==
+''Handiagoak ikusteko, sakatu gainean''
+<gallery>
+   Osintxuko_errotak._Bolu.jpg             | Osintxuko bolua
+   Osintxuko_errotak._Boluko_presa_eta_ur_irteera_(Juan_Carlos_Astiazarán_2020).jpg | Boluko presa eta ur irteera <br> (J.C. Astiazarán 2020)
+   Osintxuko_errotak._Boluko_presa_(Juan_Carlos_Astiazarán_2020).jpg    | Boluko presa <br> (J.C. Astiazarán 2020)
+   Osintxuko_errotak._Boluko_presa_02_(Juan_Carlos_Astiazarán_2020).jpg | Boluko presa <br> (J.C. Astiazarán 2020)
+   Osintxu._Boluko_harria_eta_errota.jpg   | Boluko harria eta turbina <br> (J.C. Astiazarán 2019)
+   Osintxuko_errotak._Atxuriondo_01.jpg    | Atxuriondo
+   Osintxuko_errotak._Atxuriondo_02.png    | Atxuriondo
+   Osintxuko_errotak._Atxuriondo_03.jpg    | Atxuriondo
+   Osintxuko_errotak._Billotegi_02.jpg     | Billotegi
+   Osintxuko_errotak._Billotegi_01.jpg     | Billotegi
+   Osintxuko_errotak._Laspiur_bolua_01.jpg | Laspiur
+   Osintxuko_errotak._Laspiur_bolua_02.jpg | Laspiur
+   Osintxuko_errotak._Turbina.jpg          | Turbina
+   Osintxuko_errotak._Errotarria.jpg       | Errotarria
+</gallery>