Colón vizcaino (eu)

Colón vizcaíno
Egilea	Paco Vargas
Hizkuntza	Gazteleraz
Urtea	1936
Argitaletxea	Imprenta Comercial Salmantina
Hiria	Salamanca

Izenburu osoa

Colón vizcaíno.

Colon bizkaitarra

Irudiak

Handitzeko sakatu

• 

  Paco Vargas

• 

  Cristobal Colón

Liburua zertan den

Egilea, Francisco Meléndez y Polo, (gaitzizenez Paco Vargas eta El Hidalgo de Soraluze, berak zioenez) Soraluzeko Fabrika zuzendariaren semea izan zen.

Liburu mardul honen bidez (338 orrialde!) Cristobal Colón euskalduna zela frogatzen saiatu zen. Eta euskaldunaz gain, Soraluzekoa Salonazpi baserrikoa hain zuzen!

Cristobal Colón Soraluzen jaio omen zen, 1441ean, Irure auzoko Salonazpi baserrian. Soraluzeko Andre Mariaren elizan egon omen zitzaion bataioa eta, ohitura zen moduan, egun horretan euskal santutegiaren izendegiak agintzen zuen izena jarri zioten, Cristobal. Izatez, Cristobal Maistegui Larriategui Salogoen Lascurain zen, baina Maiztegi abizena Colón itzuli zuen: maizter = colono + tegi = paraje.

Colón Gipuzkoako Placenciakoa omen zen, eta ez Pedro Martin de Anghierak zioen Lombardiako Placenciakoa. Bere tesia eraikitzeko, Cristobal Colón-i buruz ezagutzen ziren aipamen guztiak jaso eta bere ikuspuntutik azaldu zituen: bere lau bidaiak, eskutitzak, berari buruz idatzitakoak, itsasontzi taldearen buru jarri zuen itsasontziaren izen euskalduna (Mari-Galante = Mari-Galanta).

Eta, noski, euskeraren erabilera: lekuen eta irlen izena (Jamaica = hamaika, La Habana = labana...), eta Amerikako lurrak ikusi zituenekoa:

Santa María itsasontzian gertatzen denari adi, LURRA! oihu egin zuen. Konturatu zenean oihuak bere jatorria salatzen zuela, ¡TIERRA! zuzendu zuen. Horra hor Mundu berrian euskaraz esan ziren aurreneko berbak. (beste batzuk esaten dutenez, lurra! oihukatu zuen eta ez hurra!).

Hala ere, bada Paco Vargasek erabili ez zuen pisuzko argudioa, garai hartan oraindik aurkitu gabe zegoelako: Agur hitza, idatziz, Colonen eskutitz batean agertzen da aurreneko aldiz (gazteleraz jatorrian): Ez zuten Jaungoikoaren eta munduaren agurra merezi

José de Ariztimuño Olaso Aitzol apaiz ezagunak ere izan zuen liburu honen berri, eta 1936eko uztailaren 9an El Día egunkarian idatzi zuen artikuluan, tesi honek, zenbait argudio eztabaidagarri jasotzen baditu ere, beste edozein aukera moduan kontuan hartzeko beste datu biltzen dituela adierazi zuen.

Liburuaren tonua oso nazionalista da, gerra aurreko urteetakoa, baina Espainiazale aldi berean. Zoritxarrez, gerra zela eta, liburu honek ez zuen merezi bezalako zabalpenik izan, eta liburu jabe batek azaldu zuenez, gerra ostean ale asko eta asko erre ziren, bada ezpada ere...

Soraluzeri buruzkoak

Soraluzeri buruzko aipamen gutxi daude liburuan, eta daudenak nahikoa bitxiak. Esateko, Larreategi baserrikoek, betidanik, oso abegikorrak izan direla.

2019ko Inuzente eguna

2019ko abenduak 28an, Inuzente egunean, plaentxia.eus-en "berria" agertu zen, Irukurutzeta biribilgunean Cristobal Colonen omenezko irudia ezarri zutela azalduz.

Cristobal Colonen irudia bere jaiotetxea apuntatuz (C. de Cos 2019)

Erreferentziak

• ¿Era vasco Colón? Y a lo mejor fue guipuzkoano. Aitzol (El Día 1936)
• Incógnitas de la historia. Kondaira'ko ez-ezagunak. ¿Colón vizcaíno = vascón?. (El Día 1936)
• Cristóbal Colón era de Placencia. Ramiro Larrañaga (Diario Vasco 1986).
• Soraluze, Colón y Unamuno. Ramiro Larrañaga (Diario Vasco 1986).
• Soraluze. Monografía histórica (262-267 orrialdeak). Ramiro Larrañaga (Soraluzeko Udala 1993)

Liburua ekartzeko Liburutegi digitalera joan.