Cuadro topográfico (eu)

Cuadro topográfico
[[Fitxategi: | 300px | frameless | center]]
Egilea	Juan Cruz Fernández
Hizkuntza	gaztelaniaz
Urtea	1856
Argitaletxea	T. Fortanet
Hiria	Madril

Izenburu osoa

Apuntes para un cuadro topográfico-estadístico-militar de las provincias vascongadas

Probintzi baskongadoen txosten topografioko-estatistiko-militar bateko oharrak

Liburua zertan den

Karrerako militarrei eta bulegari militarrei laguntzeko liburua.

Soraluzeri buruzkoak

(24 orrialdea) SORALUZEKO ARMA LANTEGIA

Soraluzeko herrian, 431 auzotar eta 2.178 biztanle, Gipuzkoako probintzian, eta iparraldeatik Elgoibarrekin eta hegoaldetik Bergararekin muga egiten duena, aipatutako lantegiak Erregetxe eraikina erabiltzen du, Udalak berak horretarako utzi zuena. Herriaren ekialdean dago, errekazulo baten ondoan, Deba ibaiaren gainean eta Muskiritzu mendiaren barrenean, Elosua mendiarekin lotzen dena; bulego onak ditu, soldatapekoentzako gelak eta aztertze gela, baina leku bat falta du, artzertu eta gero armak uzteko. Arma hauek Soraluze bertako eta Eibarreko armaginek eraikitzen dituzt. Eibarrek 503 auzotar eta 2.088 biztanle ditu.

Biltegiak oso hezeak dira, eta galerak sortzen dituzte bertan gordetzen diren eskalaborne eta beste enparauetan. Gainera, konponketa txikientzako bi fragua daude, probadero bat eta polborarentzako biltegia.

Erregetxe zaharra izenekoa ere badago, Estatuarena; egurra gordetzeko erabil zitekeen, egoera jausiak eskatzen dituen konponketak egin eta gero.

Eibarren bada beste Jauregietxe, Udalarena, bulegotarako utzita, eta han eraikitzen diren armak errebisatzeko; Soraluzekoaren menpekoa da.

Lantegiak dituen soldatapekoan hauek dira:

• Zuzendaria, Artileriako Teniente Koronela.
• ‘detall’aren arduraduna. Artilleriako Kapitaina.
• ‘detall’aren arduraduna Eibarren. Artilleriako Kapitaina.
• Lanen interbentorea. Gerra Komisarioa.
• ‘efektu’en arduraduna. Administrazio militarreko ofiziala.
• Ordaintzailea. Administrazio militarreko ofiziala.
• ‘efektu’en arduraduna Eibarren. Administrazio militarreko ofiziala.
• 6 maisu aztertzaile.

Gainera, bada artilero destakamentua, eraikinean bertan akoartelatua. Kontratatutako armamentua eraikitzeko modu desberdinak erabaki dira, bata fusila osatzen duten piezen erloak subastan ateratzen, bestea arma oso bakoitzeko honebeste ordaintzen; aurrekoak ez du eman aurrikusitako emaitzarik, eta bigarrena martxan jarri berria da; dena dela, aurreko antolaketaren antzeko modua, gremioen araberakoa, egokiena da nire ustez, eta aztertze, arakatze eta kontabilitate operazioetan errezena, kontratuak gremio-buruekin egin eta gero.

Azken matrikularen arabera, 1856eko abenduak 31koa, maisu hauek onartuta zeuden:

GREMIOAK	Soraluze	Eibar	GUZTIRA
Maestros llaveros	112	89	201
Idem cajeros	54	42	92
Idem aparejeros	53	60	113
Idem cañonistas	44	24	68
Idem bayonetistas		3	3
GUZTIRA	263	218	481

Gaur egun, gutxi gorabehera, hileko 1.150 fusil eraiki daitezke, 800 Soraluzen eta 350 Eibarren, lantegiak eskalabornak erosten dituela, eta subasta publikoan; lanak honako hauek besterik ez dira: azterketa, pruebak, markaketa eta armen azken arakatze eta paboia ematea; eta, segururena mugatik gertu dagoenez, ez zaio eman Oviedokoari eta beste askori eman zaion indarra.

Gainera, herri kaskotik gertu badira lur sailak, bertan armak egiteko beste lantegiak eraikitzeko, erreka ondoan daudenez onura bikoitzarekin, urak makinen motorra izango lirateke, kainoiak torneatzeko eta zulatzekoak batez ere, premia handiena dutelako. Independentzia gerra aurretik lantegi hau egoera oso onean zegoen; eta oso nabarmena izan zen, bertan eraikitzen ziren armen proporzio, sendotasun eta beste onurengatik, beti Artileria Gorpuaren zaintzapean.

Ez dut bukatuko Soraluze eta Eibarko artista berberek egindako arma zuriak zein beste motako armak goraaipatu gabe, armategi famatuenetan gordetzen direnak.

Erreferentziak

Cuadro Topográfico (1856) Juan Cruz Fernández. Liburutegi Britanikoa (The British Library)