Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa (eu)-en iturria ikusi

{{Artelana (eu)
 | izena    = Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa
 | irudia   = Elosua-Plazentzia_estazio_dolmenikoa._Mapa_orokorra.jpg
 | estiloa  = Historiaurrekoa
 | mendea   = Neolito-Brontzea
 | kokapena = Mendigain
 | mota     = Ondarea
}}
==Azalpena==
Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa Urola eta Deba ibaien arroa banatzen dituen mendilerroan dago, Karakateko gailurra eta Elosua herriaren artean.

Bertako monumentuak Soraluze, Elgoibar, Bergara, Azkoitia eta Antzuolako udalerrietan sakabanatuta daude. Iturriaren arabera kopurua desberdina da, baina guztira 19 monumentu izendatu izan dira (7 trikuharri, 11 tumulu eta zutarri bat). Izendapenaren ostean [[Atxolin Txiki II zista (eu) |zista bat]] topa zuten Atxolin Txiki inguruan. Honetaz gain, bada Elosua-Plazentzia estazio megalitikoan Trekutz tumulua sartzen duena, nahiz eta bost kilometro hegoaldera dagoena, Antzuolako lurretan. Tumulu hau 1921 urtean Jose Miguel de Barandiaranek berak antzeman zuen.





Megalito multzo hau, Gipuzkoako Lurralde Historikoan zehaztuta dauden beste 27rekin batera, Eusko Jaurlaritzak ekainaren 24ean ateratako 137/2003 Dekretu bidez Sailkatutako Kultur Ondasun izendaturik dago, Monumentu multzo kategoriarekin. Ordutik, megalito bakoitzari kartel bana jarri zioten, bere ezaugarriekin.

''Trikuharri'' izenarekin ezagunak diren eraiketak gure herriko lehen arkitekturak dira. Hildakoak ehorzteko hilobi kolektiboak dira, artzain tradizioko taldeek eraikiak Kobre- eta Brontze-Aroetan batik-bat, duela 5000 eta 3000 urte artean.

Eskuarki, poligono formako hilobi-ganbara izaten dute, hainbat harlauzez eta zutikako bloke batzuek osatua, erabat estaltzen duten tumulu batez edo oinarri biribileko harri eta lur pila ordenatu batez ere osatua. Barruan gorpuak ehortzen zituzten egoneroko objektuekin eta eskaintzekin batera.

Tumuluak garai berekoak dira, baina kasu honetan tamaina txikiago ganberatxo bat izan ohi dute (batzuek ez dute ganberarik), eta gorpuzkinak lurperatu edota errausteko errituekin lotuta zeuden.

''Jentilekin'' eta beste pertsonaia mitologiko batzuekin [[Historiaurreko istorioak (eu)|loturik]], gaur egun eraiketa hauek izan ohi duten itxura nahasia altxor-bilaketen errua da gehienbat, garai batean jendeak uste baitzuen hilobietan altxorrak lurperatzen zirela.

Ondare Monumental hau badela jakitea ezinbestekoa da gure iraganeko ondarea ulertu eta hartza gozatzeko, bai eta hura behar lege zaintzen eta geroko belaunaldiei helarazten ahalegintzeko ere. Euskal Herriko arkeologia orokorra eta, bereziki, Deba bailarakoa aztertzerakoan, garrantzia handia du estazio megalitiko honek. 

==Trikuharri eta tumuluak==
''(handitzeko, sakatu gainean)''
<gallery>
   Elosua-Plazentzia_estazio_megalitikoa._Hegaldia.jpg            | [http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/adjuntos/elosuaplazentzia_vuelo.mov Hegaldia (bideoa)] 
   Gizaburua_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                          | [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]] <br> Soraluzeko tumulua
   Iruia_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                              | [[Iruiya trikuharria (eu) |Iruiya]] <br> Soraluzeko trikuharria
   Sabua_tumulua._Atxolinen_ipar-mendebaldeko_hegia_04_(Jose).jpg | [[Sabua tumulua (eu)|Sabua]] <br> Soraluzeko tumulua
   Atxolin_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                            | [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolin]] <br> Soraluzeko trikuharria
   Atxolin_txiki_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                      | [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txiki]] <br> Soraluzeko tumulua
   Atxolin_Txiki_II_zista_01_(Campoarrondo_2019).jpg              | [[Atxolin Txiki II zista (eu)|Atxolin Txiki II zista]] <br> Soraluzeko zista
   Aizkoin_trikuharria._Ikuspegi_orokorra_16_(Eusko_Jaurlaritza_2011).jpg | [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoin]] <br> Soraluzeko tumulua
   Pagobedeinkatu_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                     | [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatu]] <br> Soraluzeko tumulua
   Naasiko_Goena_tumulua._Ikuspegi_orokorra_04_(Inaxio).jpg       | [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goena]] <br> Soraluzeko tumulua
   Kutzebakaar_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                        | [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kutzebakaar]] <br> Bergarako tumulua
   Aizpuruko_Zabala_trikuharria_13_(Campoarrondo_2015).jpg        | [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko Zabala]] <br> Soraluzeko trikuharria
   Mendigain._Arribiribileta_03_(Oscar_Pérez_2016).jpg            | [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]] <br> Soraluzeko zutarria
   Irukurutzeta_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg                        | [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]] <br> Bergarako trikuharria
   Keixeta_tumulua._Ikuspegi_orokorra_03_(Campoarrondo_2015).jpg  | [[Keixeta tumulua (eu)|Keixeta]] <br> Bergarako tumulua
   Keixetako_egia_(iparraldea)._Ikuspegi_orokorra_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | [[Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua (eu)|Keixetako Egiya (iparraldea)]] <br> Bergarako tumulua
   Keixetako_Egiya_Hegoaldea_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg          | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]] <br> Bergarako trikuharria
   Maurketa_tumulua._Ikuspegi_orokorra_01_(Eusko_Jaurlaritza).jpg | [[Maurketa tumulua (eu)|Maurketa]] <br> Bergarako tumulua
   Frantsesbaso_trikuharria._Ikuspegi_orokorra_01_(Campoarrondo_2013).jpg | [[Frantsesbaso trikuharria (eu)|Frantsesbaso]] <br> Beragarako trikuharria
   Agerreburu_01_(Gipuzkoako_ondarea).jpg                         | [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu]] <br> Bergarako trikuharria
   Argazkirik_ez.jpg                                              | [[Egizabalko Muñoa tumulua (eu)|Egizabalko Muñoa]] <br> Bergarako tumulua
</gallery>


==Mapa==
{{#display_map: 
   43.153458, -2.362608 ~[[Agerreburu trikuharria (eu)                 |Agerreburu]];
   43.174186, -2.373797 ~[[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)           |Aizpuruko Zabala]];
   43.181063, -2.383164 ~[[Aizkoin tumulua (eu)                        |Aizkoin]];
   43.176653, -2.370400 ~[[Arribiribilleta zutarria (eu)               |Arribiribilleta]];
   43.182508, -2.385586 ~[[Atxolin trikuharria (eu)                    |Atxolin]];
   43.181873, -2.384756 ~[[Atxolin Txiki tumulua (eu)                  |Atxolin Txiki]];
   43.181960, -2.384923 ~[[Atxolin Txiki II zista (eu)                 |Atxolin Txiki II]];
   43.147664, -2.376553 ~[[Egizabalko Muñoa tumulua (eu)               |Egizabalko Muñoa]];
   43.155742, -2.363939 ~[[Frantsesbaso trikuharria (eu)               |Frantsesbaso]];
   43.186225, -2.395418 ~[[Gizaburua tumulua (eu)                      |Gizaburua]];
   43.184750, -2.392810 ~[[Iruiya trikuharria (eu)                     |Iruiya]];
   43.176651, -2.368456 ~[[Irukurutzeta trikuharria (eu)               |Irukurutzeta]];
   43.171467, -2.365766 ~[[Keixeta tumulua (eu)                        |Keixeta]];
   43.167990, -2.363859 ~[[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]];
   43.168760, -2.364650 ~[[Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua (eu)   |Keixetako Egiya (iparraldea)]];
   43.175786, -2.373325 ~[[Kutzebakaar tumulua (eu)                    |Kutzebakaar]];
   43.163720, -2.361898 ~[[Maurketa tumulua (eu)                       |Maurketa]];
   43.179069, -2.377549 ~[[Naasiko Goena tumulua (eu)                  |Naasiko Goena]];
   43.180285, -2.380859 ~[[Pagobedeinkatu tumulua (eu)                 |Pagobedeinkatu]];
   43.183926, -2.388119 ~[[Sabua tumulua (eu)                          |Sabua]]
   | type=earth |height=800px |width=1000px
}}

==Bisita==
===Karakatetik Irukurutzetara===
Mendilerro horretako hainbat megalito Karakatetik bisita daitezke; Soraluzetik errepidea igotzen da Karakateraino, autoz joan nahi izanez gero. Karakatetik, ekialde-hegoekialderantz doan mendilerroari edo gailurren segidari jarraitu behar zaio.

Karakatetik kilometro eta erdi eskasera, [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburuako tumulu]] hondatua bistaratuko dugu lehenbizi. Bideari jarraituz, 250 metrora, Idoiako (Idoi) zelaigunearen hegoaldeko muturrean, inguruneari izena ematen dion putzutik 60 metro hegoaldera, hortxe da [[Iruia trikuharria (eu)|Iruiyako trikuharria]], harkaitz batzuen ondoan. 

Norabide berari jarraituz, 600 metro ingurura, [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolingo trikuharria]] dago; Atxolin gainaren altuera zehazten duen erpin geodesikoaren ondoan, hain zuzen. Ekialderantz jarraituta, 100 metrora, [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txikiko tumulua]] eta [[Atxolin Txiki II zista (eu)|Atxolin Txiki II zista ]] bistaratuko ditugu. [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoingo tumulua]] 170 metro hego-ekialdera dago, eta 200 metrotara ekialde-hegoekialderuntz [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatuko tumulua]]. Noranzko berean aurrera, 300 metrotara, [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goenako tumulua]] dago. Eta 500 metro aurrerago, norabide berari eutsita betiere, [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kutzebakaarreko tumulua]].

Puntu horretan, hego-hegomendebaldera 400 bat metro jaitsiz gero, [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aizpuruko Zabalako trikuharria]] begietsiko dugu. Kutzebakaarretik bertatik ekialde-iparekialderantz jarraituta, berriz, [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilletako zutarria]] aurkituko dugu lehenbizi, eta aurrerago, Irukurutzetako gailurraren atarian, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzetako trikuharria]].

Puntu horretatik hegoaldera dauden megalitoak bisitatzen jarrai dezakegu, baina geratzen diren horietara iristeko egokiagoa da mendilerroaren beste muturretik abiatzea. Elosuatik, alegia.
===Elosuatik Irukurutzetara===
Elosuatik Agerreburu mendira igo behar da lehenbizi. Errepikagailu bat dago gainean. Tontorra bera jo gabe, kaskotik 140 metro ipar-iparmendebaldera, pistatik hurbil, [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburuko trikuharria]] dago. Ur-banalerroari iparrerantz jarraituta, 1.200 metro ingurura, [[Maurketa tumulua (eu)|Maurketako tumulua]] bistaratuko dugu.

Ur-banalerroari berari iparrerantz jarraituz, 500 bat metrora, hor da [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]] trikuharria. Oso hurbil, 100 metro ipar-mendebaldera, [[Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua (eu)|Keixetako Egiya (iparraldea) tumulua]], eta 300 metrora [[Keixeta tumulua (eu)|Keixetako tumulua]]. Hor da Irukurutzeta gailurraren magala, Karakatetik abiatuta iritsitako toki bera.

===Dolmenen ibilbidea===
Estazio megalitikoan bost bide diseinatu dira: hiru Soraluze, Elgoibar eta Bergaratik bertatatzeko, eta beste bi estazio bera ibiltzeko. Bostak ala bostak ibilbide batean bildu dira, [[Dolmenen ibilbidea (eu)|''PR-Gi 94 Dolmenen ibilbidea'']] izenekoa.

Bada [[Dolmenen ibilbidea (eu)|mapa bat]] ibilbide honen bost bideak biltzen dituena.


==Indusketa historikoak==
[[Fitxategi: Dólmenes_de_Elosua-Plazentzia._Mapa.jpg | left | thumb | 450 px | Estazio dolmenikoaren mapa (Aranzadi, Barandiaran eta Eguren 1921)]]
1920.eko gabonetan José Miguel de Barandiaran eta José Ignacio bere anaia Irukurutzeta inguruan egon ziren, eta hainbat trikuharri eta tumulu topa zituzten. Hurrengo urteko ekainak 2an beste txangoa egin zuen, kasu honetan bi soraluzetarrekin, Carlos Orueta doktorea eta Eugenio de Arrillaga abadea. 

Udan, Elosura etorri zen, bertako mendilerroko trikuharrien miaketa egiteko. Berarekin Telesforo de Aranzadi eta Enrique de Eguren arkeologoak etorri ziren (''los tres tristes trogloditas'', hiru kobazulozale tristeak). Lan hauetan Carlos Orueta jaunaren laguntza izan zuten.

Ekainak 30an heldu ziren Elosuara, eta Francisco de Zaloña bertako parrokoak etxean hartu zituen. Biharamuna, uztailak lehena, prestaketetan eman zuten.

Kontratatutako langileek, denak Soraluzekoak, agindua zuten uztailak 2an Irukurutzetara igotzeko. Altxor bilatzaileen beldurrez bertatik hasi ziren ikerketak, leku nabarmenena delako. Arribiribilletatik pasa eta gero, Aizpuruko Zabala induskatzen hasi ziren. Uztailak 3an ez ziren lanera irten, domeka zelako. Eta biharamuenean Aizpuruko Zabala trikuharriaren lanak bukatu zituzten.

Uztailak 5ean Kutzebakar eta Naasiko Goena miatu zituzten, eta 6an, berriz, Pagobedeinkatu eta Azkoini ekin zieten. 7an Atxolin Txiki, Atxolin eta Sabua. 8an Iruiya eta Gizaburua aztertu zituzten, eta bazkalostean atzera jo zuten, Elosua aldera, Keixeta ikertzeko. 

Uztailak 9a laneko azken eguna izan zen. Keixetako Egiya (hegoaldea), Keixetako Egiya (iparraldea), Maurketa eta Agerreburu induskatu eta gero, langileekin zorrak kitatu zituzten. Biharamunean Francisco de Zaloña eta Carlos Oruetari agur esan eta etxera bueltatu ziren.

Gipuzkoako Aldundiak miaketa ordaindu zuenez, bukatzerakoan txostena idatzi eta argitaratu zuten.


[[Fitxategi: Eztandolmena._Ikuspegi_orokorra_(Soraluzeko_Udala).jpg | thumb | 400 px | right | ''Eztandolmena'': sumendiko tximinia (Soraluzeko Udala)]]

==Urte luzeko tartea==
Aranzadi, Barandiaran eta Egurenen kanpainaz geroztik ez zen ez zen gauza handirik egin urteetan. Aipamenak egin ziren bibliografian (begira beherago) eta besterik ez.

Agarreburu trikuharriaren getu Frantsesbaso trikuharria ere agertu zen. Askoz hegoalderutz, 1980. urteko martxoan Vinicio Berastegik eta Iaki Osinagak Egizabalko Muñoa tumuluaren kokapena aurkitu zuten, Bergarako udalerrian.

Urte guzti hauetan trikuharrien ezagutza eta oroimena desagertzen joan zen, eta azkenean okerrak sortu izan dira. Esateko, urteetan trikuharri benetakoena uste izan dena ez zen trikuharria, luz azalean agertutako harri bolkanikoen tximini nabarmenena baizik. Herriko arkeologi zaleak hainbat indusketa egin izan dituzte bertan eta, normala denez, ez dute ezer topatu.

Aipatzea merezi dute gazte taldeen ekintzek. 1970-1980 urteak izango ziren eta, beste leku askoren moduan, inguruan bazegoen kultura aldetik mugimendu bizia. Eta Soraluzeko talde batek mendigaineko trikuharri bat berreraikitzea erabaki zuten. Asteburu batean mendigainera igo, kamioi eta guzti, eta kamararen goiko harlosa bere tokira eramatzen saiatu ziren... baina ezin! handik denbora batera Rafael Castellanok ''susedidoa'' jaso zuen ''La Voz de España'' egunkarian, ''Parrastadak'' izeneko zutabean. Bergarako beste talde batek, aldiz, [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria]] berreraikitzen ere saiatu zen, baina alferrik.

Azkenik, 2.002 urtean Aranzadi Elkarteak, Jesus Altunaren gidaritzapean<ref>Orduan 237 multzo megalitikoak ezagutzen baziren, 2.001 urtean 125 identifikatu zituzten eta gainontzekoak hurrengo urtean.</ref>, Elosua-Plazentziako megalitoak identifikatu zituzten, bakoitzari bere plaka jarriz: 
[[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu]] trikuharria, [[Aizpuruko Zabala trikuharria (eu)|Aitzpuruko Zabala]] trikuharria, [[Aizkoin tumulua (eu)|Aizkoin]] tumulua, [[Atxolin trikuharria (eu)|Atxolin]] trikuharria, [[Atxolin Txiki trikuharria (eu)|Atxolin Txiki]] trikuharria, [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua]] trikuharria, [[Iruiya trikuharria (eu)|Iruiya]] trikuharria, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]] trikuharria, [[Keixeta tumulua (eu)|Keixeta]] tumulua, [[Keixetako Egiya (iparraldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (iparraldea)]] trikuharria, [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]] tumulua, [[Kutzebakaar tumulua (eu)|Kurutzebakaar]] tumulua, [[Maurketa tumulua (eu)|Maurketa]] tumulua, [[Naasiko Goena tumulua (eu)|Naasiko Goena]] tumulua, [[Pagobedeinkatu tumulua (eu)|Pagobedeinkatu]] tumulua eta Trekutz tumulua.

==''Arbasoak'' egitasmoa==
::<small>''Sarrera nagusia:''</small> [[Arbasoak egitasmoa (eu)]]

Egitasmoaren helburua Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa balioan jartzea da. Estazio megalitikoaren inguruko hiru herriek hartzen dute parte: Bergara, Elgoibar eta Soraluze.

Orain arteko indusketa kanpainak eta emaitzak:

{| class="wikitable" align="center" style="text-align:center"
! width="100 px" style="background:Tan" | Kanpaina/k
! width="200 px" style="background:Tan" | Tokia
! width="400 px" style="background:Tan" | Emaitzak
! width="100 px" style="background:Tan" | Gehiago jakiteko
|-
   | 2012-2017
   | Elosua-Plazentzia estazio megalitikoa
   | Miaketa eta katak: Arribiribilleta zutarria zela egiaztatu, Gizaburua oso interesgarria zela, zista bat, hainbat harri-lanabes... 
   | [[Arbasoak egitasmoa (eu)#Informazioa eta dokumentazioa | ''sakatu hemen'']]
|-
   | 2012, 2014
   | [[Arribiribilleta zutarria (eu)|Arribiribilleta]]
   | Zutarria zutik jarri
   | [[Arribiribilleta zutarria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
|-
   | 2015
   | [[Atxolin Txiki II zista (eu)|Atxolin Txiki II zista]]
   | [[Atxolin Txiki tumulua (eu)|Atxolin Txiki tumuluaren]] ondoan aurkitutako monumentua zista zela egiaztatu zuten.
   | 
|-
   | 2016-2017
   | [[Gizaburua tumulua (eu)|Gizaburua tumulua]]
   | Estazio megalitiko osoan baino material gehiago aurkitu dute, eta oso kalitate onekoa: giza hezurrak, zeramika, Brontze Aroko bi errauste...
   | [[Gizaburua tumulua. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
|-
   | 2014, 2018
   | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria (eu)|Keixetako Egiya (hegoaldea)]]
   | Trikuharriaren berreraiketa
   | [[Keixetako Egiya (hegoaldea) trikuharria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
|-
   | 2018
   | [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta trikuharria]]
   | Kamara induskatu, laginak hartu eta tumulua garbitu
   | [[Irukurutzeta trikuharria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
|-
   | 2019
   | [[Agerreburu trikuharria (eu)|Agerreburu trikuharria]]
   | Kamara induskatu, laginak hartu eta tumulua garbitu. Leundutako aizkora agertu da <br> Honetaz gain, [[Irukurutzeta trikuharria (eu)|Irukurutzeta]], [[Frantsesbaso trikuharria (eu)|Frantsesbaso]] eta [[Sabua tumulua (eu)|Sabua]] indusi dituzte
   | [[Agerreburu trikuharria. Indusketak (eu)| ''sakatu hemen'']]
|}

Kanpaina hauei ikerketa lanak gehitu beharko zaizkie, noski, zabalkunde lanak eta 2019an hasitako seinalizazio plana.

Honetaz gain, Soraluzeko Udalak lur erosketei ekin dio poliki poliki: megalitoen inguruko lur sailak publikoak izanda, errezagoa da babestea eta ikertzea.
==Bibliografia==
{| class="wikitable col1cen col2cen col3cen col4cen" align="center" 
! width= "50 px" style="background:Tan" | Urtea
! width="400 px" style="background:Tan" | Izenburua
! width="300 px" style="background:Tan" | Aldizkaria
! width="200 px" style="background:Tan" | Egilea/k
|-
| 1922 || [[Dólmenes de Elosua-Plazentzia (eu) | Exploración de dieciseis dólmenes de la sierra Elosua-Plazentzia]] || Diputación de Guipúzcoa. 1-34. San Sebastián || Aranzadi, T. de <br> Barandiaran, J.M. de <br> Eguren, E. de
|-
| 1953 || Catálogo dolménico del País Vasco || Pirineos 9, 229-378. Zaragoza || Elosegi, J.
|-
| 1953 || El hombre prehistórico en el País Vasco || Ed. Ekin. Buenos Aires || Barandiaran, J.M. de
|-
| 1973 || Corpus de materiales de las culturas prehistóricas con cerámica <br> de la población de cavernas del País Vasco Meridional || Munibe Supl. 1, 1-366 || Apellaniz, J.M.
|-
| 1975 || Lehen Euskal Herria. Guía ilustrada de prehistoria vasca. Guide ilustré de prehistoire basque || Ed. Gero, Bilbao || Altuna, J.
|-
| 1980 || Catálogo de túmulos y campos tumulares en EuskaIerria. Su análisis || Kobie 10, 421-447. Bilbao || Galilea, F.
|-
| 1982 || Carta Arqueológica de Guipúzcoa || Munibe 34, 1-242 + Cartografía || Altuna, J. <br> Mariezkurrena, K. <br> Armendariz, A. <br> Barrio, L. del <br> Ugalde, Tx. <br> Peñalver, X.
|-
| 1990 || Gipuzkoa. Carta Arqueológica. I. Megalitos || Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 7 || Altuna, J. <br> Armendariz, A. <br> Barrio, L. del <br> Etxeberria, F. <br> Mariezkurrena, K. <br> Peñalver, X. <br> Zumalabe, F.
|-
| 2002 || Gipuzkoa. Carta Arqueologica. Megalitos. <br> Nuevos descubrimientos 1990-2001 || Munibe (Antropologia-Arkeologia) Supl. 15 || Altuna, J. <br> Barrio, L. del <br> Mariezkurrena, K.
|-
| 200. || Elosua-Plazentziako estazio megalitikoa. Mapa<ref>[http://www.euskal-herria.org/megalito/eremu/768 Euskal-herria.org]. Euskal-herria.org</ref> || Euskal-herria.org || Web orria
|-
| 2010 || [[Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa (eu) | Elosua-Plazentziako estazio megalitikoaren mapa]] || Eusko Jaurlaritza || 
|-
| 200. || Elosua-Plazentziako megalitoak<ref>[http://www.kultura.ejgv.euskadi.eus/r46-elosua/eu/contenidos/informacion/bb_elosua/eu_visitas/hasiera.html Elosua-Plazentziako megalitoak]. Eusko Jaurlaritza</ref> || Eusko Jaurlaritza || Web orria
|-
| 2013 || [[Dolmenen ibilbidea (eu) | Dolmenen ibilbidea PR-Gi 94. Mapa]] || Debegesa || 
|}


==Erreferentziak==
* [https://www.debabarrenaturismo.com/eu/dolmenen-ibilbidea Dolmenen ibilbidea]. Mikro site web (Debabarrena).

[[Kategoria: Historiaurrea]]
[[Kategoria: Soraluze]]